Để chữa bệnh ta dùng thuốc, nhưng chỉ uống không là chưa đủ, khi dùng thuốc ta phải biết cách uống thuốc cho đúng nữa. Uống thuốc bằng nước, theo giờ nhất định, uống trước hay sau bữa ăn… nếu không tuân theo các quy tắc đó thì uống thuốc nhiều khi có hại hơn là có lợi. Ví dụ khi ta uống thuốc bằng sữa hay nước quả, đồng thời lại ăn thêm nhiều mỡ, thì ngay cả thuốc tốt nhất cũng không giúp chữa bệnh mà còn có hại, đôi khi còn có thể gây chết người! Vì sao vậy? Ấy là vì thuốc là các chất hóa học, nó có phản ứng với nhau, với thức ăn cũng như với các chất khác có trong cơ thể. Và kết quả là sẽ có tác dụng mạnh lên, yếu đi hay trở thành chất độc với cơ thể. Bạn phải làm gì để tránh những cái đó?
-
Nguyên tắc quan trọng nhất: bao giờ cũng phải uống thuốc bằng nước đun sôi để nguội, không dùng bất cứ nước gì khác. Tại sao không dùng nước khoáng trong chai nhựa? Ấy là vì các chất khoáng trong nước này có thể làm thuốc khó hấp thụ. Thức ăn cũng vậy. Khi uống thuốc bạn nên hỏi bác sỹ hay dược sỹ là bạn cần kiêng ăn gì. Trong nhiều trường hợp điều này rất quan trọng cho việc chữa bệnh.
-
Nước bưởi là loại nước nguy hiểm nhất nếu dùng uống thuốc, nhưng cũng cần thận trọng khi uống thuốc bằng nước chanh hay nước cam. Lý do: nước bưởi làm tăng nồng độ một số loại thuốc trong cơ thể lên tới gấp 15 lần (có thể gây ngộ độc thuốc!) hoặc làm mất tác dụng của một số thuốc khác (coi như bạn không uống thuốc!) - nó làm rối loạn việc hấp thụ các thuốc hạ huyết áp, hạ cholesterol, thuốc chống dị ứng và các loại thuốc bệnh nhân phải dùng sau khi ghép các bộ phận trong cơ thể. Uống nước quả bưởi này hai tiếng trước khi uống thuốc hạ huyết áp có thể làm tăng nồng độ thuốc trong máu lên gấp ba lần. Có thể làm mạnh các hiệu ứng phụ như đau đầu chóng mặt, cảm giác bất yên, rối loạn nhịp tim. Các thuốc ngủ và an thần cũng bị nước quả bưởi làm tăng nồng độ, gây ra việc giảm hô hấp và tuần hoàn. Thuốc chống dị ứng có thể bị tăng nồng độ đến năm lần, gây rối loạn nhịp tim. Tùy loại thuốc, hậu quả có thể là đau đầu, tăng huyết áp, đau bắp cơ, mắt nhìn không rõ.
-
Cần đọc hướng dẫn sử dụng xem thuốc dùng trước, trong hay sau khi ăn. Lý do là một số loại có tác dụng tốt nhất khi dạ dày trống, loại khác thì cần ăn xong mới uống vì có thể gây đau dạ dày. Các thuốc có phản ứng với thức ăn thì lại phải uống trước khi ăn 1 tiếng, hay sau khi ăn hai tiếng v.v. Sau đây là các vấn đề liên quan đến các loại thuốc và thức ăn:
-
chất xơ, chất này làm giảm tác dụng của thuốc vì nó chắn thành ruột và làm thuốc khó ngấm vào cơ thể. Các loại thuốc chống trầm cảm và thuốc bệnh tim hay bị chất xơ cản trở nhiều nhất. Các thực phẩm nhiều chất xơ là: táo, mận khô, khoai tây, cà chua, bỏng ngô, bánh mỳ, mỳ hạt. Vì thế các loại thuốc nói trên nên uống trước khi ăn các thức ăn nhiều chất xơ một giờ, hay sau khi ăn hai giờ. Khi bị nhiễm trùng ta hay uống thêm các loại multivitamin. Chúng sẽ có tác dụng nếu ta không ăn chất xơ. Các chất xơ cản trở hấp thụ multivitamin và các chất khoáng. Hai giờ sau khi uống multivitamin, nên tránh ăn chất xơ vì chúng làm giảm tác dụng của thuốc đến 70%.
-
các thức ăn có sữa sẽ chứa i-ôn canxi, chúng làm giảm tác dụng hay ngăn cản hoàn toàn việc hấp thụ thuốc vì tác dụng và tạo ra muối canxi không tan trong nước, nhất là với các loại thuốc kháng sinh, chúng bị giảm tác dụng tới 50% sau khi uống sữa, jogurt, phó mát
-
bữa ăn nhiều mỡ làm các thuốc dễ tan trong mỡ ít tác dụng, ví như các loại thuốc chống trầm cảm, làm giãn phế quản, thuốc giun hay thuốc bệnh tim. Các loại thuốc này nên uống sau khi ăn một bữa ăn nhiều chất béo hai giờ, hoặc uống trước bữa ăn một giờ. Các thuốc thuộc nhóm chống sốt và đau không nên dùng cùng khi ăn đồ chứa chất béo. Có một số loại chất béo dạ dày hấp thụ và ngấm vào máu sẽ tác dụng với một số loại chất đạm có chức năng vận chuyển thuốc. Vậy nếu ta ăn món ăn có nhiều mỡ trước khi uống thuốc giảm đau giảm sốt nói trên thì thuốc sẽ không ngấm vào máu và ta không được giảm đau. Vậy ta phải đợi sau khi ăn một giờ hãy uống thuốc hoặc thay cho cá hồi béo, hãy ăn một loại cá ít mỡ hơn. Nguyên tắc này cũng áp dụng khi chữa sốt hay cảm.
-
các thức ăn loại lên men có chứa chất tyramina, nó hình thành do sự phân hủy albumin ví dụ như trong hoa quả, thịt, phó mát. Nó có thể làm tăng huyết áp, thay đổi nhịp tim, nhức đầu, buồn nôn hay bị nôn. Cần thận trọng khi dùng các thuốc chống trầm cảm, các thuốc chữa bệnh lao và viêm nhiễm dạ dày-ruột. Chỉ ăn các thức ăn vừa nấu xong, không để lâu.
-
Các loại thuốc trị bệnh lao và chống trầm cảm hay gây phản ứng với các thức ăn như pho-mát, chuối chín quá, cá xông khói. Hậu quả là tăng huyết áp.
-
Có nên cho dưa chuột vào món trộn xà lách? Đây là một sai lầm hay gặp nhất. Dưa chuột có chứa một loại men phân hủy vitamin C. Uống phòng hay chữa bệnh dùng vitamin C và đồng thời ăn dưa chuột tươi gây ra hiệu quả ngược, ta làm hỏng vitamin C. Như vậy nếu bị cảm lạnh thì chỉ ăn món trộn không có dưa chuột. Cũng vậy, khi chữa bệnh thiếu máu phải uống thêm sắt, để tăng hấp thụ sắt ta uống đồng thời vitamin C, nếu ăn dưa chuột khi đó thì vitamin C bị hủy và lượng sắt hấp thụ khó. Nên nhớ là thức ăn ăn trước và sau khi uống thuốc 1 giờ đều có ảnh hưởng đến sự hấp thụ của thuốc.
-
Chữa cảm bằng tỏi cần chú ý gì? Cũng như các thuốc giảm đau, tỏi ảnh hưởng đến độ đông của máu. Nếu ta uống thuốc này cùng với tỏi, cả hai cùng dễ gây khó đông máu, nhất là khi phụ nữ có kinh nguyệt. Ngoài ra không uống thuốc này và ăn tỏi trước khi đi chữa răng, vì lợi sẽ chảy máu lâu hơn.
-
Những người hay dùng aspirin cần lưu ý là aspirin làm giảm đau nhưng gây hại cho dạ dày. Vì vậy ta nên uống chúng sau khi ăn, đồng thời tránh uống rượu, cà phê và các gia vị cay. Các thứ này đều có hại cho dạ dày nếu tác dụng đồng thời. Rượu còn làm tăng nồng độ aspirin trong máu nên dễ có phản ứng phụ
-
Khi uống thuốc tránh thai cần tránh uống nước quả bưởi, nó làm chậm việc hấp thụ các hooc-môn trong thuốc, Vậy nếu ta uống thuốc tránh thai chậm vài giờ và lại bằng nước quả bưởi, thì thuốc không có tác dụng phòng tránh thai. Thuốc tránh thai cũng làm rối loạn hấp thụ vitamin nhóm B và ma-giê. Vậy nếu ta dùng thuốc này trong một thời gian dài nên ăn bổ sung sô-cô-la và hạt dẻ, uống ca cao để bổ sung ma giê, chú ý không đồng thời với lúc uống thuốc. Thuốc tránh thai làm thay đổi việc hấp thụ rượu. Nếu uống rượu vào buổi tối và sáng hôm sau bạn uống thuốc tránh thai thì do ảnh hưởng của thuốc, nồng độ rượu trong máu tăng lên. Bạn đừng có lái xe khi đó!
-
Nếu ta uống thuốc bệnh thiểu năng tuyến giáp nên thận trọng khi ăn các loại rau cải: cải trắng và đỏ, su hào, súp lơ, Chúng có một thành phần làm rối loạn trao đổi hooc môn ở tuyến giáp, vì vậy nên hạn chế ăn các loại rau này. Nhất là trước khi thử máu về hooc môn tuyến giáp nên ngừng ăn các loại trên.
-
-
Khi uống thuốc phải đứng. Nếu nằm hay ngồi, nếu các cơ trong hệ tiêu hóa yếu, thuốc có thể nằm quá lâu trong đường tiêu hóa, gây hại.
-
Không dùng lẫn lộn các loại thuốc, không tự uống thuốc lâu hơn vài ngày. Không uống quá nhiều vitamin. Thận trọng khi dùng các thực phẩm chức năng.
-
Ngộ độc thuốc chứa paracetamol (có trong APAP chẳng hạn) nguy hiểm như ngộ độc nấm. Chỉ cần 16 viên loại 500-miligram trong một ngày là đủ gây chết người. Còn nếu uống lẫn một số loại thuốc cảm cùng với nhau như axit acetylosalicylowy, paracetamol, ibuprofen thì trong dạ dày bạn đúng là có một quả bom!
-
Nếu ta phải dũng lẫn các thuốc cảm, thì có thể dùng lẫn paracetamol và aspirin, hay paracetamol và ibuprofen, nhưng phải do bác sỹ quyết định, và chỉ trong các trường hợp đặc biệt. Không được uống lẫn aspirin và ibuprofene – do axit acetylosalicylowy và ibuprofen là cùng thuộc một loại thuốc chống viêm. Lạm dụng thuốc này sẽ dẫn đến biến chứng như hư đường tiêu hóa hay thận. Khi uống đồng thời thuốc thông mũi, đau bắp cơ hay đau bụng khi hành kinh, ta nên xem thành phần của chúng, nhiều khi tên gọi là khác nhau nhưng chúng cùng có hoạt chất như nhau, nên rất dễ bị quá liều.
-
Các thuốc lá nam (thuốc lá) cũng là thuốc, không phải bao giờ cũng vô hại, vẫn phải dùng đúng liều. Môt số thuốc nam cũng làm thay đổi tác dụng của các loại thuốc khác.
-
Thực phẩm chức năng không phải là thuốc chữa bệnh. Các muối khoáng và vitamin không được tự uống thoải mái, nên tham khảo bác sỹ khi dùng. Ví dụ:
-
Selen là nguyên tố rất quan trọng, nằm trong thành phần tế bào di truyền. Mức cần một ngày: 70–140 microgram/dl (microgram là một phần triệu gam). Rất dễ để vượt chuẩn mà uống nhiều hơn mức quy định thì nó rất độc. Thế mà trong một số thực phẩm chức năng, lượng chất này có loại vượt quá từ 200 đến 400 lần lượng cần một ngày.
-
Magiê: quan trọng cho làm việc của tim, hệ thần kinh. Nó làm giảm căng thẳng, cải thiện trí não, bảo vệ khỏi bị trụy tim. Chất này lại dễ bị loại khỏi cơ thể do stress, ăn uống không hợp lý, hay khi uống cà phê quá nhiều. Nhưng uống quá liều có thể bị chóng mặt, hay tệ hơn, bị vào trạng thái mê man bất tỉnh.
-
Vitamin A dùng qua liều làm yếu bắp cơ, gây rụng tóc, làm gan, tim, thận và hệ thần kinh hoạt động không tốt. Thế mà theo một nghiên cứu của Viện Thực phẩm và Dinh dưỡng ở Vác sa va làm năm 2010, dân Ba lan đã uống vitamin A vượt định chuẩn là 2000%, vitamin E: 1835%, còn vitamin C: 1886%! Theo một nghiên cứu rất lớn khác cũng làm tại Ba lan năm 2007: 67 thực nghiệm trên gần 250000 người đã chứng tỏ các chất chống ôxy hóa, các loại vitamin A, C, E mà người khỏe mạnh dùng, đã phá hủy sức đề kháng tự nhiên và tăng nguy cơ chết sớm tới 16%!
-
-
Bạn không nên mua thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc (mua qua Internet) . Gần đây ở toàn Liên minh châu Âu đã nghiên cứu 370 sản phẩm giảm béo bán trên mạng. Có tới 47% chứa hợp chất không được phép sử dụng là sybutramin, làm từ amfetamin (thuốc phiện). Nước Bỉ cũng có một nghiên cứu về 40 loại thuốc nam (ziołowe) bán qua mạng mà trong đó có các loại mà liều lượng asen, thủy ngân và chì ở đó đã vượt chuẩn cho phép đến 20 nghìn và 150 nghìn lần.
-
Kháng sinh là các hợp chất hóa học có thể tiêu diệt các vi khuẩn hay hãm quá trình phát triển của chúng. Có các kháng sinh chỉ có tác dụng với một loại vi khuẩn, một số khác có tác dụng với nhiều loại khác nhau. Khi uống kháng sinh, nên theo các nguyên tắc sau:
-
Nên uống thuốc một giờ trước khi ăn, hay hai giờ sau khi ăn. Các thức ăn nhiều chất bột làm giảm việc hấp thụ thuốc.
-
Không cắn vỡ thuốc hay rắc bột ra uống. Nhiều loại kháng sinh cần có vỏ bọc khi qua dạ dày để các a-xit ở đó không làm hỏng thuốc.
-
Không uống thuốc bằng nước chanh, cam, bưởi và sữa như đã nói ở trên. Muốn ăn các loại đó phải uống thuốc trước hay sau 2 tiếng.
-
Uống thuốc đúng giờ và không đổi liều. Lý do là ta cần giữ nồng độ thuốc trong máu không đổi. Nếu nồng độ kém đi, vi khuẩn có thể hồi phục và có thể có khả năng „chống lại” thuốc, và loại thuốc ấy không còn tác dụng nữa, cơ thể bị „nhờn” thuốc. Nếu ta quên, bị uống muộn trong vòng một giờ thì cứ uống, và liều sau vẫn uống đúng giờ cũ. Nếu quên hơn một giờ thì bỏ liều ấy, không được tăng liều gấp đôi. Lý do là khi liều cao có thể có các hiệu ứng phụ.
-
Tự theo dõi cơ thể sau khi uống thuốc. Nói chung thuốc nào cũng có các hiệu ứng phụ. Nếu các hiệu ứng ấy ít hơn các triệu chứng bệnh, thuốc coi như an toàn. Nếu người yếu đi, đi lỏng, nôn..thì phải hỏi bác sỹ có nên dùng tiếp hay không. Nếu bị khó thở, phù, da tái đi, mất cảm giác thì phải gọi cấp cứu.
-
Không uống rượu khi đang dùng kháng sinh vì nó có thể có phản ứng với một số loại kháng sinh gây hiệu ứng phụ hay tăng nồng độ thuốc.
-
Rau có chất sắt không nên ăn khi uống kháng sinh nhóm tetraxylin. Cùng với sắt nó tạo ra các hợp chất không tan và cơ thể không hấp thụ được. Và như vậy kháng sinh không hoạt động.
-
Ngừng dùng các loại thuốc chứa can xi, sắt và vitamin. Một số vitamin là thức ăn tốt làm vi khuẩn khỏe hơn. Sau đợt uống kháng sinh, bạn hãy bồi bổ cơ thể bằng multivitamin.
-
Không được ngừng uống thuốc khi các triệu chứng giảm đi. Liều dùng là do bác sỹ quy định và phải theo đúng để diệt tận gốc các vi khuẩn, nếu không chúng hồi phục lại và đã quen với thuốc, nên chúng có thể tự bảo vệ trước loại thuốc ta uống.
-
Không tự uống thuốc mà không có chỉ dẫn của bác sỹ. Uống thuốc như lần trước với các triệu chứng cũ mà bạn bị ốm nhiều khi không thể chữa bệnh mà còn gây hại. Kháng sinh có thể loại hệ vi khuẩn tốt trong ruột làm cơ thể yếu hơn. Các bệnh cảm thông thường nhiều khi chỉ cần thuốc nhỏ mũi, si-rô ho, ngủ ấm hay nghỉ vài hôm.
-
Khi uống kháng sinh cần uống thêm các thuốc bảo vệ hệ vi khuẩn tốt trong ruột, tên chung là probiotic. Nó thường uống hai giờ sau khi dùng kháng sinh. Sau liều cuối, cũng cần uống một đợt thuốc phục hồi hệ vi khuẩn trong ruột.
-
Nếu bệnh nhân hay có khuynh hướng viêm nhiễm âm đạo thì trong khi dùng kháng sinh, vùng đó có nguy cơ nhiễm bệnh hơn. Có thể dùng các kháng sinh nhẹ phụ trợ cho thẳng vào âm đạo như Lactovaginal, hay bác sỹ có thể cho loại thuốc uống chống nấm như Nystatin, Diflucan.
-
-
Không uống thuốc khi thuốc đã hết hạn sử dụng.
-
Hãy nhớ xem các điều kiện về bảo quản thuốc: để ở nhiệt độ trong phòng hay trong tủ lạnh, nên giữ thuốc ở trong vỏ hộp của nó để chống ẩm và tránh tác dụng của ánh sáng.
-
Thuốc có rãnh xẻ trên viên có thể cắt chia ra các liều nhỏ hơn. Các loại thuốc khác phải uống cả viên, vỏ bọc nhiều khi có tác dụng bảo vệ khi đi qua dạ dày.
Nguyễn Hữu Viêm tổng hợp từ các nguồn trên Internet
Bình luận