Lễ Phục Sinh là một ngày lễ quan trọng nhất và lâu đời nhất của Thiên Chúa giáo, kỷ niệm ngày Chúa sống lại – vào ngày chủ nhật đầu tiên sau khi trăng tròn lần đầu của mùa xuân (tức rơi vào khoảng giữa ngày 21-3 và 25-4 hàng năm). Lễ tôn giáo trong ngày Phục Sinh bắt đầu bằng cuộc hành lễ và cầu nguyện vào sáng sớm. Ngày hôm đó cả gia đình ngồi ăn bữa ăn sáng long trọng, sau khi chúc nhau. Lễ Phục Sinh là kết thúc của Mùa Chay (Wielki Post) và tuần lễ trước lễ Phục Sinh gọi là Tuần Thánh (Wielki Tydzień).
Tuần Thánh là tuần lễ tưởng nhớ tuần lễ cuối cùng của Chúa Giê-su trên mặt đất khi ông cùng 12 tông đồ đầu tiên về thành Jeruzalem. Chủ nhật Lễ Lá là ngày ông vào thành và được dân chúng vui mừng đón tiếp. Ba ngày Thứ năm, Thứ sáu và Thứ bảy trong Tuần Thánh, hay được gọi là Tam Nhật Thánh (Triduum Paschalne), đó là những ngày Thánh để kỷ niệm những biến cố trong cuộc khổ nạn của Chúa Giêsu để cứu chuộc nhân loại: ngày Thứ năm kỷ niệm bữa Tiệc Ly với 12 tông đồ (trong đó có Giu-đa, người phản thầy) trước khi ông đi nộp mình chịu nhục hình. Hôm ấy, Chúa Giêsu cũng cúi mình xuống rửa chân cho các học trò, để dạy cho họ bài học yêu thương phục vụ. Ta có thể xem bức tranh nổi tiếng Bữa tối cuối cùng (The Last Supper) của danh họa Ý Leona de Vinci (Giu-đa là người thứ hai từ bên phải sang). Ngày Thứ sáu kỷ niệm Chúa Giê-su chịu khổ nạn và chết trên thánh giá, ngày Thứ bảy kỷ niệm Chúa Giêsu chịu táng trong mộ đá, thời gian im lặng chờ đợi giờ Chúa sống lại và sau đó là ngày Chủ Nhật Phục Sinh.
Đây là thời điểm của niềm vui (biểu tượng là màu trắng của khăn hành lễ). Lễ Phục Sinh có kèm theo nhiều nghi thức tôn giáo hay dân gian (ban phước cho thức ăn, vẽ trên vỏ trứng, té nước śmigus-dyngus).
Lễ Phục Sinh có truyền thống rất lâu đời. Sau một thời gian dài 40 ngày Mùa Chay (Post) kiêng khem giữ gìn – trước đây việc này được tuân thủ rất nghiêm ngặt – mọi người rất mong đến thời điểm được thay đổi. Người dân còn nhớ rất nhiều tập quán phong tục của ngày lễ này nên các ngày lễ này rất vui.
Phong tục và
tập quán trong Lễ Phục Sinh
Cành hoa may mắn (Palemki na szczęście)
Tuần Thánh bắt đầu bằng Chủ nhật Lễ Lá (Niedziela Palmowa), năm nay đó là ngày 5/4/2020 vừa qua. Các cành hoa – là các nhánh cây các loại được trang trí bằng hoa, lá cây, lông chim nhuộm mầu... Sau khi được ban phép thánh mọi người dùng nó đánh nhẹ vào những người trong gia đình để họ may mắn cả năm. Gắn cành này lên các tranh trong nhà hay cho vào bình chúng sẽ bảo vệ gia đình khỏi các sự bất hạnh hay ác ý của hàng xóm.
Dọn nhà đón lễ
Trước lễ mọi gia đình đều dọn dẹp nhà của sạch bóng. Việc dọn dẹp còn mang một ý nghĩ tượng trưng – ta đuổi mùa đông cũng như mọi điều xấu và bệnh tật ra khỏi nhà.
Dìm Giu-đa, người phản bội Chúa
Vào Thứ tư Tuần Thánh, các trẻ em chủ yếu là trẻ em trai dìm hình nộm Giu-đa làm bằng rơm và quần áo cũ. Hình nộm được kéo lê trên các phố, mọi người dùng gậy đánh và sau đó ném xuống ao hay vũng nước để thực thi công lý.
Lắc chuông, trống (Wielkie grzechotanie)
Khi chuông nhà thờ vừa dứt, tiếng đập chuông ở các cánh cửa vang lên. Trẻ con chạy trong các phố lắc các trống nhỏ gây tiếng động ầm ỹ và dọa người đi đường. Đến nay vẫn còn phong tục tặng trẻ em những chiếc trống lắc nhỏ (grzechotki).
Đám ma súp chua và cá trích (Pogrzeb żuru i śledzia)
Vì trong giai đoạn kiêng khem trước lễ Phục Sinh mọi người không được ăn thịt, các món ăn chính là súp chua (żur, żurek) và cá trích (śledź) nên trong hai ngày cuối của giai đoạn này họ vui mừng đổ thứ thức súp này xuống đất, đóng cá này lên cây vì trong sáu tuần lễ dịp kiêng khem, chúng đã „đuổi” thịt ra khỏi thực đơn.
Nhận ban phép cho thức ăn (Święconka)
Vào hôm Thứ bảy Tuần Thánh (Wielka Sobota), một ngày được mong đợi từ lâu, mọi người mang các giỏ thức ăn, trong đó không thể thiếu con cừu con (biểu tượng Chúa sống lại), thịt và các loại xúc xích (dấu hiệu giai đoạn kiêng khem đã kết thúc). Họ mang theo cả gia vị từ cải đắng (chrzan), – vì „sự ngọt ngào tái sinh Chúa đã chiến thắng nỗi đau đớn, chịu đựng và cái chết”, bơ – biểu tượng của sự sung túc – trứng – biểu tượng của sự hồi sinh để nhận ban phép. Các thức ăn này sẽ được ăn vào sáng hôm sau, trong ngày Chủ nhật Tuần Thánh. Cả nước cũng được ban phép.
Đặc biệt cho các cô gái
Các cô gái chú ý: nếu vào Thứ bảy Tuần Thánh (Wielka Sobota) họ rửa mặt bằng nước luộc trứng để mang đi ban phép, thì các nốt ruồi, tàn nhang và các khiếm khuyết sẽ biến mất đấy!
Ngày Chủ nhật Tuần Thánh (Wielka Niedziela) – ngày của niềm vui
Sáng Chủ nhật Tuần Thánh pháo nổ và chuông nhà thờ sẽ rung lên đánh thức các hiệp sỹ đang ngủ ở vùng núi Tatra, đánh động các trái tim khô cằn của những người hà tiện và các hàng xóm ác ý. Sau buổi lễ sáng ở nhà thờ về mọi người ngồi vào bàn ăn sáng. Đầu tiên họ chia cho nhau trứng. Trên bàn ăn không thể thiếu một loại bánh của dịp lễ Phục Sinh, bánh mazurek.
Ngày Thứ hai té nước (Lany poniedziałek)
Ngày thứ hai té nước, hay śmigus-dyngus – là trò chơi mọi người đều biết. Có thể té nước vào tất cả mọi người và mọi nơi. Các cô gái nào bị ướt nhiều hôm đấy sẽ có nhiều cơ hội lấy được chồng. Còn cô nào bực bội khi bị té nước thì sẽ khó lấy chồng đấy. Có thể dùng quả trứng vẽ trên vỏ đổi để tránh bị té nước – vì thế mỗi cô gái chưa chồng đều cố gắng để quả trứng của mình đẹp nhất. Chàng trai mà hôm ấy tặng cô gái quả trứng vẽ trên vỏ là muốn cho cô gái biết anh ta thích cô.
Tìm thỏ (Szukanie zajączka)
Sau bữa sáng các gia đình có thể cùng chơi trò tìm thỏ, tức là một điều bất ngờ dành cho mỗi người.
Quả trứng dịp lễ Phục Sinh
Trứng là món ăn không thể thiếu trên bàn ăn trong dịp lễ Phục Sinh, nó là biểu tượng của cuộc sống và sự sinh sôi. Tập tục vẽ trên vỏ trứng và chia trứng đã được ban phép đã có từ rất lâu. Người Ba Tư cổ xưa đã tặng những người thân vào mùa xuân các quả trứng nhuộm màu đỏ. Sau đó người Hy Lạp và La Mã đã học theo họ. Có một câu tục ngữ dân gian Rumani là:, „Khi nào chúng ta những người công giáo thôi nhuộm trứng mầu đỏ thì thế giới sẽ tận thế”. Các quả trứng màu sắc có một sức mạnh kỳ diệu đuổi đi các sự xấu xa, chúng là biểu tượng của trái tim và tình yêu.
Năm nay người Ba Lan có một Mùa Chay, Tam Nhật Thánh (Triduum Paschalne) và lễ Phục Sinh khác đặc biệt kể từ hồi kết thúc chiến tranh từ năm 1945 tới giờ, do dịch coronavirus. Phần lớn mọi người sẽ ngồi trong nhà, chỉ một số ít đến nhà thờ và phần lớn mọi người sẽ tham gia cầu nguyện và thánh lễ qua truyền hình, đài phát thanh và Internet. Hội đồng Giám mục Ba Lan (Konferencja Episkopatu Polski) đã ra khuyến cáo liên quan đến Tuần thánh và lễ Phục Sinh, theo các giám mục thì ngày Thứ bảy Tuần Thánh năm nay sẽ không có việc ban phép thánh cho thức ăn ở các nhà thờ. Do hạn chế vừa ban bố, việc đi xe ô tô riêng chỉ được làm trong các trường hợp đặc biệt thật cần như đi mua thực phẩm, thuốc hay đi làm. Do vậy việc dùng xe để đi thăm thân trong dịp lễ này không thỏa mãn các điều kiện trên, và không đủ lý do để giải thích khi bị cảnh sát kiểm tra. Bô Y tế cũng khuyến cáo bữa ăn chung cũng là dịp nguy hiểm cho việc lây lan bệnh dịch. Vậy „Bạn hãy ở trong nhà! (Zostań w domu!” vào dịp này.
Chúc cộng đồng một mùa lễ an lành!
Nguyễn Hữu Viêm (theo các trang Internet. Các từ tương ứng tiếng Việt lấy trên trang của Giáo hội Việt Nam)
Bình luận