Ba Lan vừa có cuộc bầu cử tổng thống năm nay hôm 12/07. Khi đế giờ đóng của các địa điểm bầu cử vào lúc 21h, các đài truyền hình đã đưa kết quả thăm dò exit poll của các ứng cử viên là:
Duda – Trzaskowski: 50,4 - 49,6.
Ở Ba Lan có nhiều đơn vị làm thăm dò dư luận, nhưng đơn vị uy tín nhất là Ipsos Polska. Ipsos là một phần của một công ty đa quốc gia, chuyên về nghiên cứu thị trường và dư luận xã hội thành lập năm 1975 ở Paris. Công ty lên sàn chứng khoán Paris hôm 1/7/1999. Hiện là công ty nghiên cứu lớn thứ ba trên thế giới. Theo số liệu năm 2015 thì vốn là 1749,5 triệu euro, có 18.130 nhân viên và hoạt động ở 89 nước. Công ty có hơn 5000 đối tác và thực hiện 47 triệu phỏng vấn thăm dò, trong đó 25 triệu cuộc làm qua Internet. Bà Anna Karczmarczuk là CEO của Ipsos in Poland. Ông Paweł Predko là giám đóc phụ trách điều hành.
Cũng như các lần bầu cử Quốc hội và tổng thống các lần trước, ba hãng truyền hình TVP, TVN và Polsatu đã đặt hàng cho Ipsos Polska thực hiện cuộc thăm dò bầu cử tổng thống vòng hai hôm 12/07. Trong buổi tối ngày bầu cử 12/07 chúng ta sẽ nhận được hai kết quả dự báo: đó là exit poll và late poll, tức thăm dò „của người lúc ra khỏi nơi bầu” và „thăm dò muộn”. Trong một cuộc nói chuyện với trang mạng OKO.press, ông Predko có giải thích sơ bộ cách làm thăm dò này.
Bầu cử tổng thống năm 2020. Exit poll của 500 đơn vị bầu cử
Exit poll là nghiên cứu thống kê tiến hành trong ngày bầu cử ở các đơn vị bầu chọn ngẫu nhiên. Exit poll như vậy sẽ đo không phải ý định của cử tri – như ở các cuộc thăm dò trước ngày bầu cử – mà nó ghi nhận việc cử tri đã bầu cụ thể cho ai ngay sau khi ra ngoài phòng bỏ phiếu.
Trong thăm dò sẽ có khoảng 50 nghìn người tham gia. Những người đi thu thập thông tin của Ipsos sẽ làm việc trước cửa của 500 điểm bầu cử. Họ chọn các điểm này trong số hơn 27 nghìn địa điểm bầu cử trên toàn lãnh thổ Ba Lan. Về mặt toán thống kê, họ phải có thuật toán chọn ra một mẫu đại diện vì nó phải gồm các đơn vị bầu cử ở nông thôn cũng như các thành phố, trong đó họ giữ tỷ lệ phân bố theo tỉnh hay mức độ to nhỏ của các đơn vị bầu cử, tức số người được quyền bầu - ông Predko giải thích.
Những người làm thăm dò cho Ipsos sẽ lập ra các nhóm có hai hay ba người đứng ở lối ra của các điểm bầu cử (tại các địa điểm lớn thì nhóm có ba người).– Mục đích của chúng tôi là ở mỗi nơi bầu cử xin được ít nhất 100 biểu mẫu này. Ví dụ nếu một nơi bầu có 1000 người được quyền bỏ phiếu, và số lượng tham gia đi bầu khoảng 50%, thì chúng tôi ước tính có 500 người bỏ phiếu. Do vậy cứ 5 người thì chúng tôi hỏi một ở đơn vị bầu cử đó- ông Predko kể. Ở các địa điểm khác thì con số trung bình bao nhiêu người hỏi một người sẽ tùy theo đơn vị bầu cử đó lớn hay nhỏ.
Để đảm bảo kết quả thăm dò là ngẫu nhiên, những người đi làm xin mẫu thăm dò cũng phải có kinh nghiệm, ví dụ không chọn ai có vẻ mặt thân thiệnđể hỏi, họ cũng không lấy mẫu của những người tự động đến gần họ xin điền mẫu ...vì làm như vậy sẽ làm sai lệch kết quả thăm dò.
Hình thức biểu mẫu ra sao? Trước hết mẫu không ghi tên người tham gia. Trang đầu của nó giống như phiếu bầu và người được hỏi đánh dấu mình đã bầu cho ai. Trên trang sau họ điền tuổi, nam hay nữ, trình độ học vấn, nghề nghiệp cũng như họ đã bỏ phiếu ra sao trong cuộc bầu Quốc hội năm ngoái và vòng hai cuộc bầu tổng thống năm 2015 v.v.. Tất nhiên những người đi thu thập mẫu không biết người mình đề nghị viết gì vào đó và sau khi điền xong, người được hỏi gấp phiếu lại và bỏ vào hòm có logo của Ipsos. Năm nay do có dịch nên người được hỏi sẽ được phát bút bi, còn tấm kê họ sẽ thỉnh thoảng tấy trùng. Ở các nơi đặt được bàn họ sẽ làm. Ipsos cũng phải chuẩn bị các phương án như khi tình hình thời tiết xấu, người họ định xin ý kiến không muốn tham gia…
Những người lấy mẫu trưng cầu có trách nhiệm cứ nửa tiếng lại lấy các biểu mẫu đó, đánh số và gửi về trung tâm (qua ứng dụng di động). – Các dữ liệu này tự động đưa vào hệ thống. Như vậy trong thực tế, ở trung tâm cứ vài giây hay hơn chục giây, chúng tôi lại nhận được các biểu mới. Hệ thống tính toán cũng hoạt động tương tự, do vậy vào khoảng lúc 20h40 là chúng tôi có thể có kết quả sơ bộ cuộc bầu.
Ipsos đưa ra thông báo ngay sau lúc 21h00, tức sau khi các điểm bầu cử đóng cửa. Ông Predko ước tính sai số của thăm dò là 2%. Do sai lệch của năm nay là 0,8% nên khi đó chưa biết ông Duda hay Trzaskowski ai sẽ thắng. Nói chung, bất cứ kết quả nào trong khoảng 48-52% sẽ không cho biết ngay ai sẽ là tổng thống, và ta phải chờ đêm muộn để có kết quả late poll.
Late poll. Kết quả chính xác hơn ta sẽ có vào lúc nửa đêm
Late poll, tức „thăm dò muộn”. Sau khi địa điểm bầu cử đóng cửa, các nhân viên của Ipsos chưa nghỉ. Họ sẽ đợi ban kiểm phiếu ở nơi bầu đó đếm và cho kết quả chính thức. Các số liệu này được chuyển về trung tâm và thay thế dần cho kết quả thu trước đó. Trên cơ sở các số liệu này ta dần dần có dự báo chính xác hơn về kết quả cuộc bầu.
Ipsos ước tính là khoảng nửa đêm ta sẽ có kết quả chính thức ở một nửa các địa điểm bầu, và khoảng. 1-2h sáng hôm sau sẽ có kết quả của 90% các điểm bầu cử. Trong trường hợp late poll thì sai số của nó với kết quả bầu cử chính thức theo kinh nghiệm của Ipsos từ trước đến nay chỉ cỡ 0,5%.
Kết quả công bố lúc gần 2h sáng hôm 13/07 thăm dò late poll cho thấy ông Andrzej Duda đã giành được 51% số phiếu, còn ông Rafał Trzaskowski 49%. Kết quả thăm dò này của Ipsos không khác bao nhiêu với con số của Ủy ban bầu cử trung ương PKW vòng hai từ hơn 99% số địa điểm bầu. Nếu các bạn có xem các chương trình truyền hình về bầu cử ta sẽ thấy có nhiều so sánh thống kê nữa. Ví dụ so sánh cử tri của nông dân và thành phố bầu cho ai, mỗi tỉnh bầu ra sao, cử tri nam và nữ bầu ra sao, mỗi lứa tuổi bầu cho ai….Người ta cũng có các thống kê, ví dụ như có bao nhiêu người ủng hộ ông Holownia ở vòng một thì ở vòng hai này bầu cho các ông Duda và Trzaskowski…
Ngoài các vấn đề về xin mẫu như trên, Ipsos còn phải có các thuật toán sử dụng khi biểu mẫu có người không điền hết các phần, số người cố tình viết không đúng sự thực. Cũng có những người nhận giả vờ nhưng thực tế không viết gì và cho mẫu trống vào hòm…
Đây là một ví dụ cho thấy vai trò quan trọng của Toán học trong đời sống xã hội.
Nguyễn Hữu Viêm (theo thông tin của các trang Internet)
Bình luận