Quyết định phủ quyết đạo luật lex TVN của tổng thống Duda đã đóng dấu vụ ly hôn giữa tổng thống và chủ tịch đảng PiS. Jarosław Kaczyński muốn Andrzej Duda phải hoàn toàn phục tùng và tuân theo mệnh lệnh, theo gương của người đứng đầu Tòa án Hiến pháp Julia Przyłębska. Nhưng bây giờ thì mọi việc đã khác.
Khi PiS đưa dự luật Lex TVN tới Quốc hội lần đầu tiên vào mùa hè này với quyết tâm loại bỏ tập đoàn Discovery của Hoa kỳ khỏi TVN, thì Phó Thủ tướng Jarosław Gowin đã gặp tổng thống. Là một người phản đối mạnh mẽ dự luật này, Gowin đã thuyết phục Duda gửi một tín hiệu đến PiS và những người Mỹ rằng tổng thống Ba Lan sẽ không đồng ý với một dự luật như vậy. Một trong những lập luận mà Gowin sử dụng để thuyết phục Duda là tương lai cá nhân của ông ta, rằng chữ ký dưới lex TVN của ông sẽ giống như một bản án tử hình dành cho ông ấy ở các diễn đàn chính trị quốc tế trong tương lai.
Khi tham khảo thêm ý kiến một số người thân cận của mình, Duda càng tin rằng sau khi hoàn thành nhiệm kỳ thứ hai vào năm 2025, ông ấy sẽ có cơ hội làm việc trong các tổ chức của nước ngoài. Nhìn vào đường lối chính trị thực tế vào của ông ấy, con đường đưa ông vào vị trí lãnh đạo của Liên minh Châu Âu coi như đã bị chặn. Khả năng nhiều nhất là ông có thể trở thành một nghị sỹ của Liên minh, ăn theo danh sách đề cử của PiS. Do vậy, ông chỉ trông chờ vào các tổ chức quốc tế khác, nơi người Mỹ có rất nhiều ảnh hưởng. Nhưng nếu không có sự đồng ý của người Mỹ, Duda sẽ không có bất kỳ sự nghiệp quốc tế nào.
Bằng cách phủ quyết lex TVN, ngay từ đầu, tổng thống đã không nghĩ đến việc bảo vệ tài sản quốc gia, về quyền tự do ngôn luận, hoặc về mối quan hệ của Ba Lan với Mỹ. Hơn hết, ông nghĩ về bản thân mình.
Sau khi Joe Biden tiếp quản Nhà Trắng, Duda đã không được tin tưởng. Dưới thời trị vì của Donald Trump, ông đã đến thăm Washington và được tổng thống Hoa Kỳ tiếp đón. Không có gì lạ - nhà dân túy Trump hiểu rất rõ những người theo chủ nghĩa dân túy của PiS. Nhưng Biden có đánh giá không tốt về những nhà cầm quyền của PiS - và do đó không tin tưởng Duda. Cần nhấn mạnh điều này: Biden và Đảng Dân chủ Hoa Kỳ gạt Duda ra ngoài lề không phải vì chính kiến của ông ta, mà vì họ coi Duda là PiS. Và bây giờ, bằng cách phủ quyết lex TVN, Duda muốn cho họ thấy sự khác biệt của mình.
Chỉ có điều là ông ấy sẽ gặp rắc rối ở trong nước. Bởi vì Kaczyński không muốn những người được đề cử của mình có bất kỳ quyền tự chủ nào. Ông ấy mong đợi sự toàn tâm, toàn ý của người được dựng lên và sự nhiệt tình trong việc thực hiện các ý tưởng của mình. Ví dụ như là thẩm phán Julia Przyłębska, người mà Kaczyński đã nâng lên thành người đứng đầu Tòa án Hiến pháp. Przyłębska sẽ lấy từ hiến pháp mọi thứ mà Kaczyński mong đợi, ngay cả khi nó không được đưa vào hiến pháp. Rất tiếc, trong trường hợp của tổng thống, chiến lược “chư hầu” này - mà Duda đã trung thành trong nhiều năm - không còn hiệu quả nữa.
Hai vấn đề cần phải được phân biệt - Duda đã, đang và sẽ vẫn là một "người chắp bút" có danh phận. Ông là một chính trị gia cực đoan bảo thủ, người ủng hộ luật phá thai hà khắc, hết lòng vì Giáo hội, miễn cưỡng với Liên minh châu Âu, dễ mắc các thuyết âm mưu chính trị. Nhưng đồng thời, ông không còn là bù nhìn của Kaczyński, và đang cố gắng xác định thực tiễn chính trị của mình theo cách ôn hòa hơn so với chủ tịch PiS cấp tiến.
Nói cho đúng, Duda vẫn là trợ lí đắc lực của Kaczyński, vì đã ký hàng loạt đạo luật do PiS đưa ra. Bàn tay của ông không hề run khi ông thông qua các quy định của “Polski Ład” hoặc luật về việc xây dựng bức tường ở biên giới với Belarus. Ông ấy cũng đưa ra tình trạng khẩn cấp (ở vùng biên giới – ND) và gia hạn nó - đúng như mong muốn của Kaczyński. Trước đây, ông đã giúp PiS tiếp quản Tòa án Hiến pháp, văn phòng công tố và các phương tiện truyền thông đại chúng.
Tuy nhiên, nếu không có sự phủ quyết của Duda, Ba Lan sẽ hoàn toàn khác - và sẽ gần gũi hơn với mong muốn của Kaczyński về quyền cai trị vĩnh cửu và những toan tính sắc bén. Theo đó, các cơ quan chính quyền địa phương có thể bị chính phủ loại bỏ (weto do ustawy o Regionalnych Izbach Obrachunkowych - phủ quyết Đạo luật về Phòng kiểm toán khu vực), ngưỡng trong các cuộc bầu cử ở châu Âu sẽ lên tới hơn chục phần trăm, tức là Nghị viện châu Âu sẽ chỉ bao gồm đại diện của PiS và Platforma (weto do ordynacji europejskiej - phủ quyết đối với Quy định về bầu cử vào Nghị viện Châu Âu), và các sĩ quan quân đội từ thời Cộng hòa Nhân dân Ba Lan sẽ bị mất hết quyền lợi kể cả những người đã về hưu((weto do ustawy degradacyjnej – Phủ quyết Đạo luật tước bỏ - đạo luật về việc tước cấp quân hàm của những người và binh sĩ thuộc “Hội đồng quân nhân cứu quốc” trong những năm 1943-1990 đã phản bội lại lực lượng đặc nhiệm Cộng hòa Ba Lan -ND). Dự án ủng hộ sinh thái "piątka dla zwierząt" “ (số năm cho động vật), một dự án nổi tiếng của Kaczyński đã thất bại chủ yếu vì Duda lớn tiếng tuyên bố rằng ông ta sẽ không ký nó. Những ví dụ này cho thấy tổng thống đôi khi cũng nổi loạn, nhưng đó là những khi Kaczyński đưa ra những ý tưởng thiếu hài hòa, nhằm mục đích hiện thực hóa niềm đam mê của chính mình hoặc để nắm bắt nhiều quyền lực hơn nữa.
Một vấn đề khác là việc phủ quyết (đã trở nên nổi tiếng) của Duda đối với Đạo luật tòa án của Zbigniew Ziobro vào năm 2017. Một mặt, ông đã ngăn chặn cuộc hành quân của Ziobro trên con đường toàn quyền đối với cơ quan tư pháp. Mặt khác, Duda chuẩn bị “Bộ luật tòa án” của riêng mình, tương tự như luật của Ziobro, nhưng có một điểm khác biệt lớn. Điều này cho thấy Duda đã sẵn sàng chiến đấu vì năng lực của mình và không thể để bản thân hoàn toàn bị chi phối bởi quyền lực. Chính từ thời điểm này, mối quan hệ của Duda với Kaczyński bắt đầu xấu đi một cách có hệ thống.
Năm 2020, PiS đã cố gắng bằng mọi cách để giúp Duda giành được nhiệm kỳ thứ hai. Kaczyński thậm chí đã sẵn sàng tổ chức các cuộc bầu cử qua Bưu điện đáng ngờ và phi thực tế về mặt hậu cần, chỉ để chọn ... Duda. Không, vấn đề không phải về cá nhân Duda, đó là việc chọn một ứng cử viên của PiS, người có thể tạo thuận lợi cho các hành động của chính phủ.
Cuối cùng, Kaczyński đã công khai nói dối, ca ngợi Duda trong chiến dịch mặc dù tổng thống đã phủ quyết Đạo luật tòa án. "Sẽ rất khó để bỏ qua chủ đề này trong suốt chiến dịch, bởi vì nó đã gây phẫn nộ cho đảng của chúng tôi, nhưng tổng thống phải giành chiến thắng trong trò chơi khó khăn này. Rất khó để bắt đầu một chiến dịch và nói rằng Tổng thống đã sai ... ” - Kaczyński tuyên bố trong một cuộc phỏng vấn của Interia.
Kaczyński đã thừa nhận một bí mật, rằng ông đã không nói chuyện với Duda trong một thời gian dài. Ông ấy nói rằng họ đã nói chuyện với nhau "cách đây rất lâu rồi, không quan trọng vài tuần hay vài năm." Theo báo Onet, không có liên hệ trực tiếp nào giữa họ trong ít nhất trong một năm rưỡi gần đây. Vào mùa hè năm 2020, chủ tịch đảng PiS đã công khai thể hiện sự không thích Duda. Ông đã đến muộn trong buổi Ủy ban Bầu cử Quốc gia trao cho tổng thống giấy chứng nhận được bầu cử nhiệm kỳ thứ hai, tổ chức tại Zamek Królewski ở Warszawa, rồi sau đó ông là người đầu tiên về trước.
Theo quan điểm của Kaczyński, quyền phủ quyết đối với luật Lex TVN là sự phản bội cuối cùng của Duda, và sẽ không được chủ tịch PiS tha thứ. Bởi vì nó không chỉ là việc ngăn chặn nỗ lực chiếm đoạt TVN của những người hoặc công ty được thay thế bởi PiS. Đó là về một cái gì đó hơn thế nữa - Duda đã thiết lập rõ ràng ranh giới mà ông ta sẽ không đồng ý vượt qua. Theo cách này, cũng bao gồm các kế hoạch của Kaczyński liên quan đến những thay đổi trong cơ quan tư pháp.
Bởi vì, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Zbigniew Ziobro đã thuyết phục chủ tịch PiS về dự luật sẽ mới để làm lại hoàn toàn Tòa án Tối cao, cũng như loại bỏ một trong các cấp tư pháp cao nhất và nhân dịp này buộc các thẩm phán nổi loạn ngồi im, sau đó loại bỏ họ khỏi các tòa án. Tổng thống đã không đồng ý - ông chỉ muốn thanh lý Phòng Kỷ luật của Tòa án Tối cao để Liên minh châu Âu có thể cho phép Ba Lan lấy tiền từ Quỹ Tái thiết EU sau đại dịch.
Trong một cuộc phỏng vấn của Interia, Kaczyński công kích Duda: - Tôi không có nhiệm vụ đánh giá hoạt động của Phủ Tổng thống vào lúc này. Nhưng vấn đề của Phòng Kỷ luật và những thay đổi trong Tòa án Tối cao hiện không có vấn đề gì, theo ý kiến của tôi: Mọi việc sẽ được giải quyết.
Sau lần phủ quyết trong vụ kiện của TVN, cùng với sự phản kháng trước một cuộc cách mạng toàn diện tại tòa án, Duda đã kết thúc lòng tin với PiS. Tất nhiên, Kaczyński tạm thời vẫn cần chữ ký của ông ấy - và Duda, với tư cách là một "nhà văn" đã được tuyên bố, sẽ ký. Nhưng không phải tất cả các văn bản. Theo nghĩa này, Duda có thể ngăn chặn cuộc cách mạng của Kaczynski, vốn bắt đầu diễn ra khi người đứng đầu PiS tuyên bố một cuộc chiến chính trị chống lại nước Mỹ trong nỗ lực đóng cửa đài truyền hình. Nhưng điều này không có nghĩa là Duda sẽ bắt đầu ủng hộ phe đối lập. Ngược lại, tổng thống sẽ làm mọi cách để đảm bảo rằng phe cực hữu sẽ thắng trong các cuộc bầu cử quốc hội một lần nữa. Bởi vì, một lần nữa, Duda là một "nhà văn" cứng rắn, và việc ông phản đối những ý tưởng điên rồ của Kaczynski không có nghĩa là sẽ đoạn tuyệt với đảng cầm quyền. Nếu phe đối lập giành chiến thắng trong cuộc bầu cử, chắc chắn đảng cầm quyền đến năm 2025 sẽ cho rằng Duda là một người ”đổ cát vào bánh xe”.
Kaczynski vẫn chưa thua
Chưa thể nói rằng Duda đã thắng “trận đấu lex TVN” với Kaczyński. Đã từng ở trong hoàn cảnh tương tự, tổng thống đã bị chủ tịch hạ gục và bẽ mặt. Vào đầu năm 2020, tổng thống yêu cầu người đứng đầu cơ quan tuyên truyền nhà nước (TVP) Jacek Kurski, phải miễn nhiệm. Tổng thống cho rằng Kurski phân biệt đối xử chống lại ông và không bảo vệ đệ nhất phu nhân trước các cuộc tấn công của phe đối lập. Duda dọa Kaczyński rằng nếu không lấy được đầu của Kurski, ông ta sẽ từ chối ký đạo luật về tài trợ cho TVP từ ngân sách nhà nước với số tiền 2 tỷ PLN một năm. Cuộc trò chuyện của họ tại Phủ Tổng thống chỉ kéo dài chưa đầy 5 phút - chủ tịch PiS đã tức giận ra mặt.
Tuy nhiên, vì nếu không có số tiền này, các phương tiện truyền thông của chính phủ sẽ phá sản - nên Kaczyński đành đồng ý. Ông đã bãi nhiệm Kurski, nhưng lại bổ nhiệm người cố vấn của mình từ Gdańsk Maciej Łopiński làm người đứng đầu tạm thời của TVP, người đó ngay lập tức bổ nhiệm Kurski làm cố vấn cho mình. Trên thực tế, Kurski đã đưa ra những phán quyết và hơn nữa, nhanh chóng trở lại vị trí chủ tịch của TVP - khi Duda ký hợp đồng nhỏ giọt hàng tỷ với truyền thông nhà nước.
Bây giờ, sau khi tổng thống phủ quyết, Kaczyński có một lựa chọn tương tự trên bàn. Ông có thể gửi Đạo luật truyền thông hiện hành tới Tòa án Hiến pháp. Ở đó, Julia Przyłębska không khó khăn gì sẽ giải thích các quy định này trùng khớp với âm thanh của lex TVN. Sau đó, việc phủ quyết của Duda sẽ trở thành một trò không có giá trị. Như trong một nhà nước phong kiến - một chư hầu có thể bị thay thế bởi một chư hầu khác. Rốt cuộc, mọi thứ đều phụ thuộc vào ý muốn của ông trùm.
Chú ý: Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả - Nhà báo Andrzej Stankiewicz
Người dịch: Xuân Nguyên
(Nguồn: https://wiadomosci.onet.pl/kraj/rozwod-prezydenta-z-prezesem-czy-czeka-nas-wojna-kaczynskiego-z-duda/30sghkpspan lang="VI">)
Bình luận