Chân dung người dẫn đầu cuộc chiến chống tham nhũng quy mô nhất lịch sử Đảng Cộng sản Trung Quốc...
Ông Vương Kỳ Sơn (trái) và ông Tập Cận Bình - Ảnh: Reuters/The Economist.
Theo
tờ The Economist, với vai trò là người dẫn đầu cuộc
chiến chống tham nhũng quy mô rộng nhất và kéo dài nhất
trong lịch sử của Đảng Cộng sản Trung Quốc, ông Vương
Kỳ Sơn thường hối thúc các nhà điều tra dưới quyền
phải tỏ ra “đáng sợ”.
Nỗi
sợ lan rộng
Chuyện
kể rằng, tại cuộc họp của Ủy ban Thanh tra kỷ luật
Trung ương (CCDI) Đảng Cộng sản Trung Quốc được tổ
chức sau khi ông Vương trở thành người đứng đầu ủy
ban này vào tháng 11/2012, các thành viên cấp cao - vốn đã
là những quan chức được kính nể - được trao cho những
bộ hồ sơ nói về sai lầm của chính họ.
Mục
đích của ông Vương khi làm việc này có vẻ như nhằm
khiến chính các nhà thực thi kỷ luật phải sợ hãi. Ông
cảnh báo họ rằng, thất bại trong phát giác tham nhũng ở
cấp cao có thể sẽ bị đánh giá là “lơ là nhiệm
vụ”.
Vào
thời điểm đó, có nguồn tin nói một số quan chức của
CCDI đã cằn nhằn về chỉ đạo của ông Vương, bởi
trước đó, việc truy tìm những nguồn tài sản bất
chính của giới quyền lực không phải là một công việc
xuyên suốt trong cuộc đời phẳng lặng của những người
làm việc trong ủy ban này.
Trước
khi đứng đầu CCDI, tham nhũng không phải là một mối
bận tâm của ông Vương. Từng làm trong ngành ngân hàng
và từng giữ vị trí Thị trưởng Bắc Kinh, ông Vương
có tiếng là một người giải quyết vấn đề trong các
cuộc khủng hoảng như dịch SARS hồi năm 2003 và cuộc
khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008-2009.
Đối
với các thượng khách quốc tế, ông để lại ấn tượng
là một con người nhã nhặn.
Nhưng
giờ thì không ai dám phàn nàn về những gì ông Vương
làm. Ở tuổi 66, ông Vương là nhân vật xếp thứ 6 trong
Bộ Chính trị Trung Quốc, và rõ ràng chỉ đứng ở vị
trí thứ hai sau Chủ tịch nước này Tập Cận Bình trên
phương diện quyền lực. Thậm chí, ông còn có thể là
người được nể sợ nhất.
Thay
mặt ông Tập, ông Vương đã tiến hành một cuộc tấn
công chống tham nhũng chưa từng có tiền lệ về quy mô,
độ phức tạp và tham vọng. Cuộc chiến này có mục
tiêu là quan chức cấp cao, nhưng có vẻ không đơn thuần
chỉ là một cuộc thanh lọc đối thủ.
Nỗi
sợ hãi đã lan rộng. Lực lượng hàng trăm nghìn điều
tra viên dưới quyền ông Vương - những người được
phép bắt giữ và thẩm vấn mà không vấp phải bất kỳ
trở ngại luật pháp nào - đã “hạ bệ” hàng loạt
quan chức cấp cao thuộc những “thành lũy” vốn tưởng
như không thể chạm tới như Bộ Công an và Quân đội
Nhân dân Giải phóng Trung Quốc, các doanh nghiệp quốc
doanh lớn nhất và cả các cơ quan giám sát của nhà
nước.
Hơn
1/3 số tỉnh của Trung Quốc đã mất ít nhất 1 thành
viên lãnh đạo cấp cao trong chiến dịch chống tham nhũng
này. Tỉnh nổi tiếng với ngành khai mỏ than Sơn Tây đã
mất phần lớn trong số 13 thành viên đảng ủy.
Tập
đoàn dầu khí quốc doanh lớn nhất của Trung Quốc CNPC
cũng đã mất nhiều quan chức đến nỗi, có nguồn tin
nói rằng tập đoàn này chuẩn bị sẵn đội ngũ thay thế
nếu có thêm quan chức bị các nhà điều tra của ông
Vương “sờ gáy”. Điều này hoàn toàn có thể xảy ra.
Những người bị bắt buộc phải thú tội và khai ra
những người khác. Quy trình tra khảo bí mật này được
gọi là “shuanggui” (“song quy”).
Hàng
chục tướng lĩnh và nhiều trợ lý của các lãnh đạo
đảng trước đây - đều là những người chưa từng
phải chịu những hình thức đối xử như vậy - đã “sa
lưới”. Từ lâu được coi là một nỗi sợ của các
quan chức trong đảng, hệ thống “song quy” thậm chí
còn khủng khiếp hơn theo lời của một số người. Một
số quan chức đã nói rằng, họ “thà gặp quỷ” còn
hơn gặp ông Vương.
Cuộc
sống bình thường của các quan chức Trung Quốc đã bị
đảo lộn từ khi ông Vương bắt đầu chống tham nhũng.
Nhiều quan chức lo sợ đến nỗi tìm cách tránh đưa ra
những quyết định quan trọng để tránh gây chú ý. Các
địa phương và bộ ngành bị CCDI “siết” trong chiến
dịch chống tham nhũng đang ở trong cảnh thiếu nhân sự
nghiêm trọng. Hôm 6/3 vừa qua, Bí thư Sơn Tây nói tỉnh
này đang có nhu cầu lấp đầy gần 300 chỗ trống mà các
cuộc điều tra chống tham nhũng để lại, bao gồm các vị
trí cấp cao trong đảng tại 3 thành phố của tỉnh.
Có
lẽ, ông Vương và ông Tập xem sự đảo lộn này là một
rủi ro có thể chấp nhận được. Ngay từ khi lên nắm
quyền, ông Tập đã tuyên bố rằng tham nhũng là một vấn
đề lớn của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Những người
tiền nhiệm cũng sử dụng những ngôn từ mạnh khi nói
về tham nhũng như ông Tập, nhưng vị đương kim Chủ tịch
Trung Quốc đã thể hiện một thái độ nghiêm túc hơn
nhiều trong chống tham nhũng.
Điều
này một phần liên quan đến quy mô của hoạt động tham
nhũng: trong những năm gần đây, tốc độ tăng trưởng
kinh tế hai con số và môi trường pháp lý lỏng lẻo đã
tạo điều kiện cho các quan chức tham nhũng và ăn hối
lộ những khoản lớn. Bên cạnh đó, mạng lưới tham
nhũng đã trở thành một rào cản đối với các cải
cách kinh tế cần thiết để duy trì tăng trưởng kinh tế
Trung Quốc trong những năm sắp tới.
Bởi
vậy, các doanh nghiệp quốc doanh kiểm soát những lĩnh
vực chủ chốt của nền kinh tế Trung Quốc, trong đó có
ngành năng lượng, nằm trong số những mục tiêu chính
của chiến dịch chống tham nhũng.
Ba
giai đoạn
Bài
viết trên tờ The Economist cho hay, ở thời điểm hiện
tại, ông Tập và Vương có vẻ như đang có được sự
ủng hộ của các quan chức xung quanh họ.
5
thành viên còn lại trong Ủy ban Thường trực Bộ Chính
trị ủng hộ việc bắt giữ Chu Vĩnh Khang, cựu Bộ
trưởng Bộ Công An, cựu Ủy viên Thường trực Bộ Chính
trị, người đầu tiên ở cương vị này bị cáo buộc
tội tham nhũng trong lịch sử Đảng Cộng sản Trung
Quốc.
Sự
ủng hộ tương tự cũng được dành cho vụ bắt Từ Tài
Hậu, cựu Phó chủ tịch Quân ủy Trung ương. Ông Từ
chính thức bị bắt vào năm ngoái và đã chết vì bệnh
ung thư hồi trung tuần tháng 3 vừa qua.
Chắc
chắn một số người trong tầng lớp tinh hoa chính trị
của Trung Quốc sẽ bất mãn với chiến dịch chống tham
nhũng, nhưng nguy cơ mà họ đặt ra đối với ông Tập là
rất khó đoán biết. Các cuộc thảo luận nội bộ trong
hàng ngũ lãnh đạo của Trung Quốc là tuyệt mật. Mùa
thu năm ngoái, một số nguồn tin nói rằng chiến dịch
chống tham nhũng của ông Tập có thể sẽ được thu hẹp
do tinh thần giảm sút của giới quan chức. Tuy vậy, thực
tế cho thấy, chiến dịch này vẫn đang được đẩy
mạnh.
Trong
thời gian 7 tháng tính đến ngày 20/3/2015, có thêm 24 quan
chức cấp bộ trưởng bị bắt giữ trong các cuộc điều
tra tham nhũng, nâng số quan chức cấp bộ trưởng bị bắt
trong chiến dịch này lên con số 69 trong vòng 28 tháng -
cao hơn gấp 2 lần số quan chức cấp bộ trưởng bị bắt
trong 5 năm lãnh đạo của cựu Chủ tịch Hồ Cẩm
Đào.
Trong
năm 2014, số quan chức cấp cao bị điều tra tham nhũng
tăng gấp hai lần so với năm 2013.
Theo
dự kiến, ông Vương sẽ về hưu vào năm 2017, nhưng ông
đang củng cố sức mạnh cho CCDI để cơ quan này có thể
duy trì việc “đả hổ” - chống tham nhũng trong hàng
ngũ các quan chức cấp cao.
Ông
Vương từng nói, sẽ chống tham nhũng theo ba giai đoạn.
Giai đoạn thứ nhất là giai đoạn gây sợ hãi, giai đoạn
thứ hai là tăng cường quy định luật pháp để khiến
việc tham nhũng trở nên khó khăn hơn, và giai đoạn cuối
cùng là thay đổi văn hóa chính trị ở Trung Quốc để
các quan chức thậm chí không còn nghĩ đến ăn của đút
lót. Ở thời điểm hiện tại, nỗi sợ hãi đang ngự
trị.
Bình luận