Vào ngày 5/6/2023, Robert Hanssen được phát hiện đã chết trong nhà tù liên bang ở Florence, bang Colorado, Hoa Kỳ, nơi ông đã chịu án tù 22 năm, hưởng thọ 79 tuổi.
Robert Hanssen được coi là một trong những kẻ phản bội tồi tệ nhất trong lịch sử Hoa Kỳ. Trong thời gian là nhân viên Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI), Hanssen đồng thời làm gián điệp cho Liên Xô cũ và Nga.
Điệp viên này liên lạc với người Nga lần đầu tiên vào năm 1979, chỉ 3 năm sau khi gia nhập FBI. Do muốn kiếm tiền nhanh chóng, ông ta đã tự liên hệ và sau đó cung cấp thông tin cho tình báo quân sự của Liên Xô.
Trong hơn hai thập kỷ, Hanssen đã cung cấp cho Liên Xô và sau đó là Nga những thông tin tuyệt mật, bao gồm cả danh sách những gián điệp Mỹ đang hoạt động trên đất Nga.
Vào năm 1981, Hanssen bị vợ bắt quả tang khi đang làm báo cáo để gửi cho tình báo KGB. Dưới áp lực của bà, ông đã hứa cắt đứt hợp tác với người Nga, nói rằng số tiền kiếm được từ tội phản quốc sẽ đem quyên góp cho một tổ chức từ thiện.
Tuy nhiên, sau bốn năm nghỉ ngơi, Hanssen lại liên lạc với văn phòng đại diện Liên Xô. Ở vị trí của mình, Hanssen có quyền tiếp cận những bí mật được bảo vệ chặt chẽ nhất của cơ quan phản gián Mỹ. Ông ta đã cung cấp thông tin để đổi lấy tiền mặt và kim cương. Trong số những thông tin quan trọng nhất mà ông ta cung cấp cho Moscow, có tin liên quan đến một đường hầm tối mật và cực kỳ tốn kém mà FBI đã đào dưới tòa nhà đại sứ quán Liên Xô ở Mỹ.
Cuộc săn lùng điệp viên hai mặt này đã không thành công trong một thời gian dài, bởi vì Hanssen không chỉ biết về cuộc điều tra đang diễn ra mà thậm chí có lúc còn đứng đầu nhóm tìm kiếm chính mình.
FBI nhận thấy cách dễ nhất để xác định danh tính của điệp viên hai mặt là tiếp cận được một trong những người phụ trách ông ta nên bắt đầu lôi kéo các sĩ quan tình báo Nga và hứa trả hàng triệu đô la để đổi lấy cái tên của kẻ hai mặt. Tuy nhiên, việc tìm kiếm một sĩ quan cấp cao phù hợp sẵn sàng hợp tác với FBI vô cùng khó khăn.
Bước đột phá chỉ đến sau 27 lần thử, vào năm 2000, khi Aleksandr Shcherbakov, một cựu sĩ quan KGB, người đang quan tâm đến việc buôn bán các tác phẩm nghệ thuật ở Hoa Kỳ nhận hợp tác. Viên cựu sĩ quan KGB người Nga này đang mắc nợ mafia rất nhiều tiền. Do đóng vai trò trung gian trong một trong những thương vụ hải sản thất bại, anh ta mắc nợ bọn tội phạm với số tiền lên tới một triệu đô la.
Lúc đầu, Shcherbakov chỉ muốn cung cấp thông tin về đường hầm dưới đại sứ quán Nga. Anh ta yêu cầu 10 triệu đô la cho việc bán thông tin. Cái giá phải trả vào thời điểm đó là rất cao, đặc biệt là khi Shcherbakov tuyên bố rằng anh ta hoàn toàn không biết tên của điệp viên hai mặt. Robert Hanssen chưa bao giờ gặp trực tiếp những người phụ trách mình và người ta chỉ biết có một biệt danh là "Ramon" trong các bức thư và các cuộc điện thoại. Người Mỹ cuối cùng đã trả 7 triệu đô la cho Shcherbakov và hứa mang lại cho ông một cuộc sống mới ở Hoa Kỳ. Đổi lại, họ nhận được chiếc cặp cùng những tài liệu mà Shcherbakov lấy được từ trụ sở tình báo Nga và giấu nó trong nhà để xe của mẹ mình. Những tài liệu này đã cho người Mỹ những thông tin đầy đủ về sự hợp tác của "Ramon" vào những năm 1985-1991. Sau khi nghe đoạn ghi âm bên trong, FBI nhận ra ngay giọng nói trong đoạn băng là của Robert Hanssen. May mắn là anh ta không có mặt khi nghe đoạn ghi âm, cũng như không tham gia vào đội chuyên án hợp tác với người Nga. Ngoài ra, là những thông tin về các “túi rác”, những gói hàng mà Hanssen đã để lại cho KGB ở một công viên gần Washington.
Robert Hanssen đã bị bắt vào năm 2001. Ông ta bị kết án tù chung thân và bị giam tại nhà tù khắc nghiệt nhất ở Mỹ, nơi những người chịu thụ án dài hạn trong các phòng biệt giam nhỏ. Vụ án này là một trong những vụ án gián điệp tồi tệ nhất trong lịch sử Hoa Kỳ. Vụ bắt giữ cũng là đỉnh điểm của cuộc điều tra bắt đầu từ nhiều năm trước về vụ rò rỉ thông tin bí mật của cơ quan mật vụ Mỹ.
Xuân Nguyên
Bình luận