Cuối năm 2024, tin về cái chết của Karolina Krzyżak, cô gái Ba Lan 27 tuổi, đã khiến nhiều người bàng hoàng. Karolina được tìm thấy đã qua đời tại khu vực Sumberkima, phía Bắc đảo Bali, nơi cô sống một mình và thực hành chế độ ăn chỉ gồm trái cây tươi. Câu chuyện của cô không phải là scandal mạng xã hội, mà là hành trình lạc lối của một người trẻ đi tìm ý nghĩa sống, trong một thế giới luôn hối thúc con người phải hoàn hảo hơn, khỏe mạnh hơn và thanh lọc hơn.
Karolina từng là sinh viên của Đại học Leeds (Anh), năng động, yêu thiên nhiên và tràn đầy năng lượng. Cô tự tin về ngoại hình của mình, nhưng đó là sự tự tin dựa trên một nhận thức sai lệch: rằng một cơ thể càng gầy, càng nhẹ thì càng tinh khiết, càng khỏe mạnh. Bắt đầu bằng mong muốn đơn giản là ăn uống lành mạnh, Karolina chuyển sang ăn chay, rồi thuần chay, và cuối cùng là chế độ “frutarian” – chỉ ăn trái cây tươi, một ít rau sống, không nấu chín, không dầu, không muối. Cô tin rằng mình đang thanh lọc cơ thể và sống gần gũi với thiên nhiên hơn bao giờ hết.
Karolina 27 tuổi, ảnh st. intenet
Trong suốt những năm tháng ấy, Karolina chia sẻ hình ảnh cuộc sống “sạch và tươi sáng” trên mạng xã hội. Nụ cười rạng rỡ, làn da sáng mịn và những đĩa trái cây đầy màu sắc khiến nhiều người ngưỡng mộ. Nhưng đằng sau đó là một cơ thể ngày càng yếu đi, và một tâm trí bị bao vây bởi nỗi ám ảnh phải “sống thuần khiết”. Gia đình từng đưa cô đi điều trị, nhưng cô tin rằng các bác sĩ “không hiểu cơ thể mình”. Khi đến Bali, Karolina nghĩ rằng mình đã đến thiên đường – nơi trái cây mọc quanh nhà, nơi người ta tin vào sức mạnh của thiên nhiên và tâm linh. Thế nhưng ở thiên đường ấy, cơ thể cô dần sụp đổ. Theo lời kể của nhân viên khu nghỉ dưỡng, cô đã nhiều lần từ chối bác sĩ, chỉ yêu cầu mang thêm trái cây. Khi được phát hiện, Karolina chỉ còn ở mức cân nặng nguy kịch 22kg.
Cái chết của Karolina không phải là một vụ việc gây sốc đơn lẻ, mà là lời cảnh báo cho một xu hướng đang lan rộng: khi ý định sống khỏe bị biến thành ám ảnh, khi những lời khuyên trên mạng được tôn sùng hơn cả lời khuyên của bác sĩ, và khi hình ảnh “thanh lọc” trở thành thước đo của hạnh phúc. Truyền thông Ba Lan đã gọi đây là một “bi kịch của thời đại”, nơi con người bị dẫn dắt bởi niềm tin đẹp đẽ nhưng sai lầm, đến mức đánh mất khả năng lắng nghe cơ thể mình.
Zhanna Samsonova 39 tuổi, thường chia sẻ cuộc sống không bệnh tật nhờ ăn trái cây, nguồn internet.
Những câu chuyện như của Karolina không hiếm. Trước đó, giữa năm 2023, thế giới chứng kiến cái chết của Zhanna Samsonova, một phụ nữ người Nga 39 tuổi nổi tiếng trên mạng xã hội. Zhanna có hàng trăm nghìn người theo dõi, thường chia sẻ về “cuộc sống không bệnh tật” nhờ ăn trái cây. Cô chỉ ăn sầu riêng, mít, xoài, rau sống, và tin rằng mình đang lan tỏa một thông điệp tốt đẹp. Nhưng những hình ảnh cuối cùng của cô khiến ai cũng bàng hoàng: gầy gò, xanh xao và gần như kiệt sức. Zhanna không muốn chết; cô chỉ tin rằng cơ thể mình đang trong quá trình thanh lọc, và đó là điều cần thiết để đạt đến sự “tinh khiết tuyệt đối”. Khi cô qua đời tại Malaysia, cộng đồng mạng xôn xao, nhưng đằng sau những bình luận là một câu hỏi chưa có lời đáp: tại sao một người có thể đánh đổi sự sống chỉ vì một niềm tin ăn uống?
Không chỉ người lớn, mà cả trẻ nhỏ cũng trở thành nạn nhân của những niềm tin cực đoan. Năm 2020, tại Anh, bé trai Abiyah Yasharahyalah, 3 tuổi, qua đời sau khi bị cha mẹ áp dụng chế độ ăn thuần chay cực kỳ nghiêm ngặt. Họ tin rằng con mình sẽ sống tinh khiết và khỏe mạnh nếu chỉ ăn hạt, trái cây khô và sữa đậu nành. Nhưng cơ thể non nớt của bé không chịu nổi sự thiếu hụt dinh dưỡng: bé bị còi xương, thiếu máu, và suy kiệt. Tòa án kết luận rằng cha mẹ đã không cố ý hại con, nhưng niềm tin của họ – dù xuất phát từ tình yêu thương – đã vượt khỏi giới hạn của lý trí. Đó là lời nhắc đau lòng rằng, đôi khi cái thiện không được soi sáng bởi tri thức sẽ dẫn đến hậu quả tàn nhẫn.
Giữa những câu chuyện ấy, người ta nhận ra một mẫu số chung: tất cả bắt đầu bằng một ý định tốt đẹp. Không ai trong họ muốn làm hại bản thân hay người khác. Họ chỉ muốn sống đúng, sống sạch, sống hòa hợp với tự nhiên. Nhưng trong thời đại mà mạng xã hội biến mọi điều thành trào lưu, “sống khỏe” dễ dàng bị biến thành một cuộc thi vô hình – ai ăn ít hơn, ai gầy hơn, ai thanh lọc lâu hơn. Ranh giới giữa cân bằng và cực đoan trở nên mong manh. Khi cộng đồng mạng tán dương sự “kỷ luật” của những thân hình gầy kiệt, những người trong cuộc càng tin rằng họ đang đi đúng hướng. Và rồi một ngày, cơ thể – vốn là người bạn trung thành nhất – không chịu nổi nữa.
Nguồn gốc của chế độ ăn chỉ trái cây không xuất phát từ sự điên rồ. Nó bắt đầu từ một triết lý đạo đức: “Không gây hại cho sinh vật sống.” Những người theo lối này tin rằng chỉ ăn phần mà cây “tự nguyện cho đi” – tức là trái chín – mới là cách sống nhân hậu với thiên nhiên. Nhưng khi triết lý ấy được đẩy đến mức tuyệt đối, nó trở thành nghịch lý: để không làm tổn thương cây cỏ, con người lại làm tổn thương chính mình. Cơ thể cần đạm, chất béo, vitamin B12, D, sắt, canxi để tồn tại. Không có trái cây nào có thể cung cấp đủ. Một chế độ tưởng chừng đạo đức và trong lành, cuối cùng lại khiến người ta lụi tàn dần dần mà vẫn tin rằng mình đang tiến gần đến giác ngộ.
Cụm từ “detox” – thanh lọc – cũng là một ảo tưởng thời hiện đại. Trái cây và rau quả lành mạnh, nhưng khi chỉ ăn chúng, cơ thể không “thanh lọc” mà rơi vào rối loạn. Gan, thận, phổi là những cơ quan làm nhiệm vụ thải độc tự nhiên; con người không cần phải ép mình vượt qua ranh giới sinh học ấy. Nhưng mạng xã hội lại thuyết phục nhiều người tin rằng, chỉ cần “đủ kiên trì” và “đủ thuần khiết”, họ có thể đạt đến một trạng thái cao hơn của tinh thần. Trong thực tế, đó chỉ là sự lạc hướng của một thế hệ đang tìm kiếm ý nghĩa sống giữa vô vàn tiếng ồn.
Cái chết của Karolina, cũng như của Zhanna hay bé Abiyah, đặt ra một câu hỏi lớn hơn nhiều: chúng ta đang hiểu thế nào về “sức khỏe”? Sức khỏe không phải là chạy trốn mọi rủi ro hay làm chủ tuyệt đối cơ thể mình. Sức khỏe là khả năng lắng nghe và đối thoại với chính cơ thể, biết dừng lại khi nó kêu cứu. Ăn chay, tập thiền, yêu thiên nhiên – tất cả đều tốt, nhưng chỉ khi đi cùng tri thức và sự tôn trọng giới hạn của con người.
Các chuyên gia dinh dưỡng ở Ba Lan và Anh đều thống nhất rằng chế độ ăn chỉ trái cây là phản khoa học và nguy hiểm. Cơ thể cần sự đa dạng, cần những gì tự nhiên ban cho ở mức cân bằng. Không có “con đường tắt” nào dẫn đến sự thanh lọc hay hoàn hảo. Anorexia nervosa – chứng chán ăn tâm thần mà Karolina mắc phải – là một trong những rối loạn có tỷ lệ tử vong cao nhất. Khi kết hợp với chế độ ăn cực đoan, nó trở thành cái bẫy chết người. Nhưng ngay cả trong bi kịch đó, điều cần được nhấn mạnh không phải là lỗi lầm, mà là sự cần thiết của thấu hiểu và giúp đỡ. Những người như Karolina cần được lắng nghe, cần được chữa lành bằng tình thương, chứ không phải bằng phán xét.
Câu chuyện của cô cũng nhắc chúng ta rằng sống khỏe không phải là cuộc thi ý chí. Cơ thể không phải kẻ thù cần bị kiểm soát, mà là người bạn cần được chăm sóc. Đôi khi, sống lành mạnh không có nghĩa là ăn ít hơn, tập nhiều hơn, mà chỉ đơn giản là ngủ đủ giấc, ăn đa dạng, cười nhiều và sống chân thật với chính mình.
Karolina Krzyżak, Zhanna Samsonova và bé Abiyah – họ không phải những người yếu đuối. Họ chỉ là những người đã yêu niềm tin của mình quá nhiều mà quên rằng cơ thể cũng cần được yêu như tâm hồn. Những câu chuyện này không để buộc tội, mà để nhắc chúng ta rằng mỗi người đều có thể lạc lối trong hành trình đi tìm sự hoàn hảo. Con đường quay về đôi khi chỉ là một bữa ăn đủ chất, một cái ôm của người thân, hay một lời khuyên từ bác sĩ.
Sống khỏe không có nghĩa là tách mình khỏi cuộc sống, mà là hòa hợp với nó. Thanh lọc thật sự không nằm trong món ăn, mà ở cách ta đối xử với chính mình. Khi ta học cách yêu thương cơ thể – với tất cả khuyết điểm và nhu cầu rất con người của nó – ta mới thực sự hiểu thế nào là sống lành mạnh. Và đó, có lẽ, mới là lối thoát mà Karolina hằng tìm kiếm.
Tuong Vy
Bình luận