Ngày 01.11 với các tên gọi khác nhau là ngày lễ của tất cả các lễ, ngày các thánh, ngày của các linh hồn, ngày tưởng niệm đã trở thành một phong tục, một sinh hoạt văn hoá tâm linh không thể thiếu của nhiều dân tộc, đặc biệt của những người theo đạo thiên chúa giáo và nhất là cho người dân Ba Lan.

Theo kinh thánh, ngày lễ của tất cả các lễ là sự tưởng nhớ với sự trân trọng những người đã khuất, không chỉ cho những người được phong thánh, được chúa dưỡng dục mà cả những người vô danh đang được hưởng hạnh phúc vĩnh hằng trên tầng mây. Không phụ thuộc vào tên gọi, ngày 01.11 là ngày lễ dành cho tất cả những người đã khuất  

Đó là những ngày hết sức đặc biệt, mỗi nơi có cách thể hiện riêng. Nơi này tổ chức lễ tưởng niệm những người đã hy sinh trong chiến tranh, nơi khác là ngày vui liên hoan, gặp gỡ.

Lễ tảo mộ hay lễ người chết là dịp tưởng nhớ những người đã khuất, nhưng với mỗi nền văn hoá lễ được tổ chức khác nhau theo phong tục, quy định tại mỗi quốc gia. Đối với người theo đạo thiên chúa giáo sống ở châu Âu, ngày „Tất cả các Thánh” là ngày chiêm nghiệm và suy ngẫm về cái chết, ý nghĩa cuộc sống đời người và những gì trôi qua.

Tại Pháp nơi không đốt nến trên mồ. Đã thành thói quen từ nhiều năm, nhóm đông thanh niên từ khắp nơi, kể cả đến từ nước ngoài tề tựu như  trẩy hội, kéo về ngôi mộ Jim Morrisom (sao nhạc Rock) tại nghĩa trang Pere-Lachaise Pari, họ chơi lại những tác phẩm của người quá cố thâu đêm suốt sáng.

Để tưởng nhớ những người đã hy sinh trong chiến tranh thời Napoleon, tại Đức, từ năm 1816 vua phổ Fryderyk Wilhelm III ban sắc lệnh lấy chủ nhật cuối cùng của năm theo đạo Tin lành làm ngày lễ người chết có tên Totensonntag. Sau này lan ra các nước thuộc đế quốc Phổ. Hiện nay, rất  đông dân theo đạo tin lành vẫn giữ truyền thống tổ chức viếng mộ người thân vào ngày Totensonntag.

 

 

Tại Słowacja đêm của lễ chiêm nghiệm, mọi người ngồi quây quần bên bàn có bánh mì và thực phẩm tưởng nhớ người đã khuất đang trở về nhà mình. Cha ông họ từng trang trí ngôi mộ và đốt nến. Ai không có điều kiện đến nghĩa trang thì cầu nguyện tại nhà của người quá cố.

Tại Thuỵ sĩ ngày lễ tảo mộ đúng vào ngày thứ bẩy đầu tiên của tháng 11. Tại nghĩa trang có khu „cây non”, được rải cốt người chết trở thành nơi tưởng niệm cho những ai thích phong tục này.

Hà Lan:  Ngày tảo mộ không theo ghi lễ tôn giáo, được tổ chức vào ngày 04.05. Mọi người  thường đến đài tưởng niệm đặt vòng hoa. Người theo đạo thiên chúa giáo dòng chính thống lại tảo mộ vào ngày 06.11.

Tại Nga ngày lễ tảo mộ được tiến hành trùng vào ngày chủ nhật của lễ Phục sinh, người dân đến nghĩa trang có người thân nằm tại đây để thắp nến, đặt hoa.

Lễ tảo mộ tại Nam Mỹ và châu Mỹ La Tinh lại có tính chất hoàn toàn khác là do mỗi thổ dân khác nhau có nền văn hoá riêng của mình như Aztek, Majów, Purepechas, Nahuas,  Totonacas ...Hiện nay có sự pha trộn văn hoá Indian ,Tây Ban Nha trong lễ tảo mộ, là người theo thiên chúa giáo hay không trong ngày lễ tảo mộ vui hát vẫn là chính.

Tại Meksyk lễ người chết tiến hành rất long trọng, gồm 2 phần, ngày 31.10 trẻ em được gọi là ngày các thiên thần. 2 ngày sau 01- 02.11 dành cho người lớn. Khắp nơi, nhất là các cửa hàng được trang trí lộng lẫy. Mỗi gia đình đều trang trí ban thờ cho người khuất có nến, hương từ gỗ thông, đồ ăn uống để chờ người khuất trở về nhà. Tín ngưỡng có phần giống tập quán châu Á. Chiều 01.11 mọi người ra mộ đem theo cả thức ăn, hoa, quần áo, giầy dép. Họ nghĩ rằng ngày này có thể trò chuyện với người chết, họ ca hát  tại nghĩa trang.

Đặc trưng của lễ người chết là đêm 31 sang ngày 01.11 gọi là lễ Halloween hay là ngày lễ „linh hồn”. Theo truyền thống của cư dân Celt (pha trộn Ấn –Âu) Halloween là kết thúc mùa hè. Phải làm xong mọi việc trước ngày Halloween. Mọi người coi đêm 31.10 là vô tận. Không phân chia ra trần gian và thế giới bên kia, cơ hội để người sống người chết gặp nhau. Những món quà đặt làm đồ tế lễ sẽ giúp limh hồn được chúa tha tội để lên trời. Những linh hồn mang tội lỗi lẩn tránh bị xử phạt đã hoá trang vào thân xác con vật bị giết. Để xua đuổi ma tà họ đốt lửa trên vùng đất cao.Trong ngày lễ đó cũng giải phóng linh hồn con người từ những con vật: mèo, chim, dơi v.v….

 Ngày nay Halloween trở thành ngày vui cho trẻ em, đặc biệt ở các nước không theo thiên chúa giáo mà theo đạo tin lành. Trẻ em hoá trang đi diễu hành trên phố, chia thành từng nhóm đến gõ cửa các gia đình xin: "Đồ chơi hay quà bánh kẹo”. Hiện ở Irlandia có quy định sau lễ  01.11 không được hái quả dại vì quả dại có thể gây độc.

Tại  Szkocja, Anh, Wali  và Irlandia trước ngày lễ, nhà cửa phải được quét dọn sạch sẽ, tắt lửa ở bếp, thức ăn, nước uống được sắm sửa tươm tất trước khi đi ngủ.

Lễ ngày chết cũng được tổ chức tại châu Á. Tại Nhật Bản lễ người chết - gọi là  o-bon matsuri được tổ chức từ ngày 13 đến 15 tháng tám. Người Nhật tin rằng các linh hồn sẽ trở về nhà, người ta treo đèn trước các ngôi nhà gọi là „mukaebi” để chờ đón các linh hồn trở về nhà. Long trọng hơn cả có lẽ tại Filipin. Ngày lễ tảo mộ cả gia đình đều tới nghĩa trang, họ cắm trại, làm tiệc lớn thết nhau.

Người Do Thái tổ chức tưởng nhớ người chết vào ngày ra đi. Họ cũng tin người chết sẽ phù hộ cho người sống.

Người theo đạo Hồi không có ngày lễ tưởng niệm người đã khuất, họ không đốt nến trên ngôi mộ người được chôn cất.

Ở Việt Nam: Thanh minh là ngày tảo mộ, một khái niệm trong lập lịch của các nước phương Đông chịu ảnh hưởng của nền văn hoá Trung Hoa cổ đại. Nó là một trong số hai mươi tư tiết khí của các lịch Trung Quốc, Việt Nam, Nhật Bản, Triều Tiên.

Trên thực tế lịch Trung Quốc cổ đại là một loại lịch được giải thích theo thuật ngữ của lịch hiện đại ngày nay (lịch Gregory) thì nó được tính theo vị trí của Trái Đất trong chu kỳ chuyển động trên quỹ đạo của mình xung quanh Mặt trời. Nếu tính  điểm xuân phân là gốc (kinh độ Mặt trời bằng 0°) thì điểm diễn ra hay bắt đầu tiết Thanh minh là kinh độ Mặt trời bằng 15°.

Do vậy, tiết Thanh minh thực tế được tính theo dương lịch hiện đại và  thông thường nó bắt đầu vào ngày 04 hoặc 05 tháng 4 dương lịch tùy theo từng năm, kết thúc vào khoảng ngày 20 hay 21 tháng 4 trong lịch Gregory theo các múi giờ Đông Á khi tiết cốc vũ bắt đầu.

Xuân Nhung (queviet.pl)