Cuộc bầu cử tổng thống Ba Lan tháng 6/2025 đã kết thúc với kết quả khá cân bằng: ứng cử viên Karol Nawrocki, được Đảng Luật pháp và Công lý (PiS) hậu thuẫn, giành chiến thắng với tỷ lệ 50,89% so với 49,11% của ứng cử viên tự do Rafał Trzaskowski. Đây không chỉ là một chiến thắng về mặt kỹ thuật, mà còn phản ánh mức độ phân hóa sâu sắc trong xã hội Ba Lan hiện nay. Với chiến thắng này, ông Nawrocki sẽ chính thức nhậm chức vào tháng 8/2025, trở thành nguyên thủ quốc gia và nắm giữ quyền phủ quyết đối với các đạo luật được quốc hội thông qua.
Trong khi đó, chính phủ trung dung do Thủ tướng Donald Tusk lãnh đạo vẫn kiểm soát quốc hội thông qua liên minh giữa Liên minh Công dân (KO), Đường thứ ba và Liên minh Cánh tả. Đây là lần đầu tiên sau gần một thập kỷ, Ba Lan có một chính phủ thân Liên minh châu Âu mạnh mẽ, song phải điều hành trong bối cảnh một tổng thống mang tư tưởng bảo thủ và hoài nghi về Liên minh châu Âu. Thế cân bằng quyền lực hiện tại khiến giai đoạn từ nay đến cuộc bầu cử quốc hội năm 2027 trở thành một thời kỳ có ý nghĩa quyết định đối với con đường chính trị và kinh tế của đất nước.
Ảnh: PAP
Phe chính phủ do ông Donald Tusk đứng đầu theo đuổi chương trình cải cách tự do, nhấn mạnh hội nhập sâu hơn với Liên minh châu Âu, khôi phục tính độc lập của hệ thống tư pháp, cải thiện môi trường kinh doanh và bảo vệ các quyền tự do cá nhân. Các đảng thành viên trong liên minh, như Nowa Lewica và Partia Razem, còn kỳ vọng thúc đẩy những chính sách xã hội tiến bộ hơn, bao gồm quyền của cộng đồng LGBT+ và quyền tiếp cận dịch vụ phá thai an toàn.
Ngược lại, Tổng thống Karol Nawrocki cùng phe PiS bảo vệ các giá trị truyền thống, đề cao chủ quyền quốc gia và giữ thái độ hoài nghi về ảnh hưởng của Brussels đối với hệ thống pháp luật trong nước. Đồng thời, PiS vẫn kiên định với mục tiêu duy trì sự kiểm soát hệ thống truyền thông công và tiếp tục định hướng lại hệ thống tư pháp theo mô hình mà họ đã xây dựng trong các nhiệm kỳ trước.
Nhằm củng cố tính chính danh trong bối cảnh chính trị mới, Thủ tướng Donald Tusk đã tuyên bố đề xuất Quốc hội bỏ phiếu tín nhiệm cho chính phủ vào ngày 11/6/2025. Đây được xem là bước đi chiến lược giúp củng cố sự đoàn kết trong liên minh cầm quyền, đồng thời gửi thông điệp rõ ràng về tính ổn định của chính phủ tới công chúng và các đối tác quốc tế. Ông Tusk khẳng định dù phải đối mặt với “sự chung sống khó khăn” với Tổng thống mới, chính phủ sẽ không lùi bước và sẵn sàng hợp tác trong khuôn khổ hiến pháp.
Ngược lại, ông Jarosław Kaczyński, lãnh đạo PiS, đã đề xuất thành lập một “chính phủ kỹ thuật” không thuộc phe phái nhằm giải quyết tình trạng bế tắc hiện tại. Ông gọi kết quả bầu cử tổng thống là “thẻ đỏ” đối với chính phủ hiện tại và kêu gọi các lực lượng chính trị khác tham gia ý tưởng này. Tuy nhiên, các nhà phân tích nhận định khả năng thành lập chính phủ kỹ thuật là rất thấp, bởi liên minh của ông Tusk vẫn kiểm soát được đa số trong Quốc hội, và không có dấu hiệu nào cho thấy các đối tác liên minh sẽ từ bỏ quyền lực hiện có.
Trong bối cảnh chia rẽ sâu sắc, một số lĩnh vực có khả năng đạt được sự đồng thuận giữa chính phủ và tổng thống.
Thứ nhất là lĩnh vực an ninh quốc gia: cả hai bên đều ủng hộ tăng ngân sách quốc phòng và hiện đại hóa quân đội.
Thứ hai là chuyển đổi năng lượng: việc phát triển năng lượng tái tạo và giảm phụ thuộc vào năng lượng nhập khẩu, nhất là từ Nga, được cả hai phe nhìn nhận là cần thiết cho an ninh quốc gia.
Thứ ba là hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs), cải thiện môi trường kinh doanh để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo việc làm.
Trong bối cảnh chiến sự tại Ukraina có khả năng bước vào giai đoạn lắng dịu hoặc thậm chí kết thúc trong vòng sáu tháng tới, vấn đề tái thiết Ukraina đang nổi lên như một ưu tiên chiến lược mới đối với Ba Lan. Cả chính phủ của Thủ tướng Donald Tusk và Tổng thống Karol Nawrocki đều nhận thức rõ tầm quan trọng của việc duy trì vai trò chủ động trong tiến trình này.
Một Ukraina ổn định và phục hồi không chỉ góp phần củng cố an ninh khu vực mà còn mở ra những cơ hội kinh tế lớn cho Ba Lan. Nhờ vị trí địa lý và mạng lưới hậu cần đã được thiết lập trong hơn hai năm qua, các doanh nghiệp Ba Lan có lợi thế trong các lĩnh vực như xây dựng hạ tầng, năng lượng, logistics, dịch vụ tài chính và công nghệ nông nghiệp khi quá trình tái thiết bắt đầu.
Bên cạnh đó, việc Tổng thống Nawrocki có mối quan hệ gần gũi với cánh chính trị bảo thủ tại Mỹ, đặc biệt nếu cựu Tổng thống Donald Trump quay lại Nhà Trắng sau cuộc bầu cử 2024, có thể tạo thêm đòn bẩy cho Ba Lan trong việc tiếp cận các nguồn tài trợ và hợp tác song phương. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra thách thức về mặt ngoại giao khi chính phủ Ba Lan phải khéo léo cân bằng quan hệ giữa các đối tác trong Liên minh châu Âu và Mỹ để tối đa hóa lợi ích quốc gia.
Ngoài ra, việc điều chỉnh chính sách nội bộ nhằm quản lý tốt dòng người di cư Ukraina, đồng thời chuẩn bị khuôn khổ pháp lý và tài chính để hỗ trợ doanh nghiệp trong giai đoạn tái thiết, sẽ là những bài toán quan trọng mà Ba Lan cần giải quyết trong thời gian tới.
Ngược lại, các chính sách cải cách sâu rộng như cải cách tư pháp, tự do hóa quyền phá thai, công nhận quan hệ đồng giới và cải tổ hệ thống truyền thông công sẽ rất khó được thông qua. Tổng thống Nawrocki nhiều khả năng sẽ phủ quyết các đạo luật thuộc các lĩnh vực này.
Về tài chính công, sau bốn tháng đầu năm 2025, thâm hụt ngân sách Ba Lan đã đạt 91,4 tỷ PLN, chiếm hơn 31% kế hoạch năm. Tốc độ chi tiêu đang cao, đặc biệt với các khoản dành cho quốc phòng và y tế. Lạm phát đã giảm còn 4,1% (so với mức đỉnh hơn 10% năm trước), nhưng vẫn vượt mục tiêu của Ngân hàng Trung ương. Tỷ lệ thất nghiệp ở mức 5,2%, thuộc nhóm thấp trong Liên minh châu Âu, tuy nhiên thất nghiệp thanh niên vẫn ở mức cao.
Việc giải ngân quỹ Liên minh châu Âu (NextGenerationEU và quỹ phục hồi) vẫn chậm: mới giải ngân khoảng 17% trong tổng số 35 tỷ euro có thể nhận, trong khi thời hạn cuối cùng để hoàn tất là cuối năm 2026. Nếu chính phủ không tăng tốc, nguy cơ mất nguồn tài trợ này là có thật.
Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Ba Lan trong năm 2024 chỉ đạt khoảng 13,3 tỷ USD, giảm mạnh so với các năm trước do lo ngại của nhà đầu tư về bất ổn chính trị và nguy cơ bế tắc thể chế. Việc cải thiện môi trường đầu tư, thông qua cải cách hành chính và đảm bảo tính minh bạch, là nhiệm vụ cấp bách đối với chính phủ hiện nay.
Bầu cử quốc hội tiếp theo dự kiến sẽ diễn ra muộn nhất là trước ngày 11/11/2027. Đây là cột mốc chính trị quan trọng mà cả hai phe đều hướng tới. Ngoài ra, bầu cử chính quyền địa phương tiếp theo dự kiến tổ chức vào năm 2029, và bầu cử Nghị viện châu Âu cũng sẽ diễn ra trong cùng năm.
Trong bối cảnh hiện tại, nếu các lãnh đạo chính trị như ông Tusk và ông Kaczyński có thể kiềm chế đối đầu và đặt lợi ích của người dân lên trên, Ba Lan hoàn toàn có thể duy trì ổn định và phát triển bền vững. Việc chính phủ tập trung vào các chính sách có tính đồng thuận cao và cải thiện thực trạng kinh tế sẽ là con đường khả thi nhất để củng cố vị thế trước cuộc bầu cử 2027. Người dân Ba Lan kỳ vọng vào một giai đoạn ổn định hơn, nơi mà quyền lợi của người dân — thay vì lợi ích đảng phái hay các nhóm tài chính — sẽ được đặt lên hàng đầu.
8/6/2025
Tường Vi phân tích.
Bình luận