Tháng 6 năm 2025, tên lửa Falcon 9 thuộc sứ mệnh IGNIS đã được phóng lên không gian. Bên trong khoang tàu SpaceX Dragon là nhà du hành vũ trụ Sławosz Uznański-Wiśniewski. Lần đầu tiên kể từ thập niên 70, tức là gần hai thế hệ, Ba Lan mới có thêm một cái tên trong danh sách những người mở đường khám phá không gian.
Ảnh: Radio 90
Sự kiện này cho thấy Ba Lan đã trở lại hội nhóm độc quyền của các quốc gia du hành vũ trụ. Trong hai tuần đó, Sławosz Uznański-Wiśniewski đã thực hiện 13 thí nghiệm khoa học do các nhà nghiên cứu Ba Lan đề xuất, từ việc kiểm tra các thuật toán AI trong môi trường vi trọng lực cho đến nghiên cứu ảnh hưởng của chuyến bay vũ trụ đối với tâm lý con người. Marta Ewa Wachowicz, người đứng đầu Cơ quan Vũ trụ Ba Lan (POLSA), cho biết : “Sứ mệnh IGNIS cho thấy Ba Lan không chỉ là quốc gia tham gia vào các sứ mệnh không gian toàn cầu mà còn là quốc gia đồng sáng tạo”.
Bước chuyển mình lấy lại vị thế
Sau Chiến tranh Lạnh, các hoạt động không gian của Ba Lan còn khiêm tốn và rời rạc, phần lớn chỉ xoay quanh việc chế tạo công cụ nghiên cứu hay thực hiện các hợp đồng phụ về vệ tinh. Ba Lan thời đó chuyên sản xuất bảng mạch, phần mềm, thiết bị khoa học cho các quốc gia khác thực hiện sứ mệnh không gian. Bước ngoặt thực sự đã xảy ra khi Ba Lan gia nhập Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) với tư cách là thành viên chính thức vào năm 2012. Kể từ đó, các trường đại học và công ty Ba Lan có thể tham gia đấu thầu các dự án quốc tế, khai thác bí quyết công nghệ và gia tăng đầu tư tư nhân vào ngành công nghiệp không gian.
Đến năm 2024, các kỹ sư tại Creotech Instruments tại Warszawa đã ăn mừng khi chế tạo thành công EagleEye, một vệ tinh siêu nhỏ nặng 50 kg được thiết kế hoàn toàn nội địa và phóng vào quỹ đạo tầm thấp của Trái đất. Xin nhấn mạnh, EagleEye là một thành tựu “made in Ba Lan”. Dự án được quản lý bởi POLSA và các công ty trong nước, trong đó Creotech là nhà thầu chính, Scanway của Wrocław cung cấp kính viễn vọng, và Trung tâm Nghiên cứu Không gian thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Ba Lan đóng góp hệ thống máy tính.
Lần đầu tiên, Ba Lan đã thực hiện một quy trình toàn vẹn đi từ bản vẽ cho tới bệ phóng. Chuyến bay thành công của EagleEye được ca ngợi là một bước đột phá lịch sử, bằng chứng cho thấy đất nước này không chỉ có thể sản xuất các bộ phận mà còn có thể chế tạo toàn bộ tàu vũ trụ.
Ảnh: CreoTech
Cùng mùa hè năm 2024, một tên lửa thử nghiệm nhỏ mang tên Bursztyn (Hổ Phách) đã phóng lên từ một sân bay quân sự Ba Lan và nhanh chóng vượt qua ngưỡng cửa không gian. Cùng thời điểm đó, một công ty khởi nghiệp tại Gliwice có tên KP Labs đã nhận được dữ liệu đầu tiên từ Intuition-1, một vệ tinh được công ty chế tạo với bộ xử lý hỗ trợ AI để phân tích hình ảnh trên quỹ đạo. Trong khi đó, công ty Scanway ở Wrocław đã đưa hệ thống quan sát của mình vào chuyến bay thử nghiệm đầu tiên của tên lửa Ariane 6 mới của Châu Âu, cung cấp dữ liệu quan trọng trong chuyến bay cho ESA. Đây là một minh chứng đáng tự hào về công nghệ Ba Lan trên trường quốc tế.
Sau nhiều năm vắng bóng tại các hội nghị không gian lớn, hàng chục công ty Ba Lan bỗng chốc thu hút sự chú ý từ khắp châu Âu. Đến năm 2027, Ba Lan sẽ đăng cai Đại hội Du hành Vũ trụ Quốc tế vào năm 2027.
Tinh thần khởi nghiệp công nghệ vũ trụ đầy tham vọng
Động lực thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng này đến từ các công ty nội địa đầy tham vọng của Ba Lan. Creotech Instruments, từng là một công ty khởi nghiệp nhỏ bé tại Warszawa, nay đã trở thành công ty hàng đầu về vũ trụ của cả nước. Công ty này đã ký được hợp đồng trị giá 52 triệu EUR với ESA để xây dựng dự án CAMILA gồm ba vệ tinh quan sát Trái đất vào năm 2027.
Một “ngôi sao nội địa” mới nổi khác phải kể đến SatRev, một công ty khởi nghiệp có trụ sở tại Wrocław chuyên chế tạo vệ tinh nano. Được thành lập vào năm 2016, SatRev đã đưa hơn một chục vệ tinh cỡ hộp giày lên quỹ đạo và thậm chí còn chuyển giao tàu vũ trụ cho các đối tác quốc tế, trong đó có cả Hoa Kỳ. Hiện công ty đang xây dựng một cơ sở sản xuất hàng loạt có khả năng sản xuất hàng trăm vệ tinh nano mỗi năm.
Ảnh: POLSA
Ba Lan trong cuộc đua không gian sắp tới
Nhờ những gặt hái mang tính nền móng nói trên, Ba Lan đã tăng mạnh tỉ lệ đóng góp tài chính cho các trương trình của ESA để giành lấy vị thế lớn hơn trên bàn đàm phán. Các nhà lãnh đạo chính trị và doanh nghiệp Ba Lan đều đồng tình rằng, xây dựng một ngành công nghiệp vũ trụ vững mạnh là yếu tố then chốt đối với an ninh và khả năng phục hồi quốc gia. Đó là một trong những lý do tại sao Ba Lan đã tăng gấp đôi nỗ lực vào các dự án như MikroGlob (một mạng lưới vệ tinh quân sự của Ba Lan được lên kế hoạch để phục vụ mục đích trinh sát, thuộc quyền quản lý của Creotech) và PIAST (bộ ba vệ tinh nano được thiết lập để thử nghiệm liên lạc laser được mã hóa cho quân đội).
Năm 2021, Ba Lan cũng đã ký kết Hiệp định Artemis, một chương trình hợp tác quốc tế do Hoa Kỳ dẫn đầu nhằm đưa con người trở lại Mặt trăng. Khi NASA lẫn châu Âu đang chuẩn bị cho sự hiện diện lâu dài trên mặt trăng trong thập kỷ tới, Ba Lan rõ ràng không muốn bị bỏ lại phía sau, những nỗ lực và thành công đạt được cho thấy quốc gia này sẽ đóng một vai trò quan trọng trong cuộc đua không gian sắp tới.
An Vu
Tổng hợp từ Internet, Notes from Poland
Bình luận