Vùng lãnh thổ tranh chấp xuất phát từ bản đồ thuộc địa.

Cuối tháng 5/2025, căng thẳng giữa Thái Lan và Campuchia đột ngột gia tăng sau vụ đụng độ vũ trang tại khu vực tranh chấp Chong Bok, còn gọi là Mom Bei. Một binh sĩ Campuchia thiệt mạng trong vụ nổ súng, khiến dư luận hai nước bùng lên và các động thái trả đũa nhanh chóng xuất hiện.

Ngay sau đó, cả hai bên triển khai thêm lực lượng tới vùng biên giới. Campuchia đưa đến các đơn vị được trang bị vũ khí do Trung Quốc cung cấp, trong khi Thái Lan tăng cường kiểm soát biên giới và giới hạn thời gian cấp visa đối với công dân Campuchia. Căng thẳng tiếp tục lan sang lĩnh vực thương mại và truyền thông, khi Campuchia ban hành lệnh cấm nhập khẩu rau quả, cắt sóng các chương trình truyền hình Thái, và tuyên bố xem xét chấm dứt mua điện và dịch vụ viễn thông từ nước láng giềng.

Người dân Campuchia biểu tình ủng hộ chính phủ.

Nguồn gốc tranh chấp bắt đầu từ các hiệp ước phân giới thời Pháp – Xiêm đầu thế kỷ XX. Dù Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) đã tuyên đền Preah Vihear thuộc về Campuchia vào năm 1962, nhưng các khu vực xung quanh đền và một số vị trí khác vẫn không có phân giới rõ ràng. Trong năm nay, Campuchia tiếp tục đệ trình lên ICJ để yêu cầu phân xử bốn khu vực còn tranh chấp, trong đó có Chong Bok. Thái Lan phản đối hành động này và cho rằng các vấn đề biên giới nên được giải quyết thông qua Ủy ban phân giới chung (JBC), một cơ chế song phương được hai nước thiết lập từ năm 2000.

Tình hình càng thêm căng thẳng khi trong nước Campuchia tổ chức các cuộc tuần hành lớn ủng hộ chính phủ, thu hút hàng trăm nghìn người tham gia. Trong khi đó, chính trường Thái Lan rung chuyển vì vụ rò rỉ cuộc điện đàm giữa Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra và cựu Thủ tướng Campuchia Hun Sen. Trong cuộc gọi, bà Paetongtarn mô tả giới quân sự Thái “đang hành xử quá cứng”, làm dấy lên chỉ trích từ phe đối lập và khiến một đảng trong liên minh cầm quyền tuyên bố rút lui, đe dọa sự ổn định nội các.

Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra và cựu thủ tướng Campuchia Samdech Techo Hun Sen.

Vai trò của các chính trị gia hai bên đang có ảnh hưởng rõ rệt đến mức độ leo thang của xung đột. Tại Thái Lan, Thủ tướng Paetongtarn – người mới 39 tuổi, lên nắm quyền từ năm 2024 – đang vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ quân đội và phe bảo hoàng. Việc để lộ cuộc gọi nhạy cảm đã khiến uy tín của bà sụt giảm và làm trầm trọng thêm mâu thuẫn giữa chính phủ dân sự và giới quân sự – lực lượng đang kiểm soát thực địa tại biên giới. Sự thiếu thống nhất trong nội bộ Thái Lan vô tình khiến các phản ứng trở nên thiếu kiểm soát và dễ kích động va chạm hơn.

Ngược lại, ở Campuchia, cựu Thủ tướng Hun Sen – dù không còn giữ chức danh chính thức – vẫn đóng vai trò trung tâm trong chính sách đối ngoại và an ninh. Ông tận dụng tình hình biên giới để khơi dậy chủ nghĩa dân tộc, củng cố quyền lực cho con trai mình là Thủ tướng Hun Manet, và bảo vệ vai trò chính trị của gia đình. Việc đẩy mạnh tuyên truyền trong nước, tổ chức các cuộc biểu tình quy mô lớn và thúc đẩy vụ kiện lên ICJ cho thấy chính quyền Campuchia chủ động đưa căng thẳng lên thành vấn đề biểu tượng.

Về phía quốc tế, Trung Quốc – đồng minh thân thiết của Campuchia – giữ lập trường trung lập, kêu gọi hai bên kiềm chế và giải quyết qua đối thoại. Bắc Kinh thể hiện thiện chí hỗ trợ nếu cần, nhưng tránh can dự quân sự hay chính trị trực tiếp. Việt Nam cũng giữ quan điểm thận trọng, kêu gọi tuân thủ luật pháp quốc tế và giải quyết thông qua các cơ chế của ASEAN. Các nước khác trong khu vực như Malaysia, Indonesia đã lên tiếng thúc đẩy đối thoại, trong khi phương Tây vẫn giữ im lặng quan sát.

Hiện tại, dù các cuộc đàm phán kỹ thuật vẫn đang diễn ra, chưa có dấu hiệu nào cho thấy một giải pháp rõ ràng sẽ sớm đạt được. Biên giới Thái Lan – Campuchia tiếp tục là điểm nóng tiềm ẩn, đặt ra bài toán hóc búa cho khu vực và cộng đồng quốc tế trong việc duy trì hòa bình và ổn định tại Đông Nam Á, đặc biệt khi chính trị trong nước ngày càng can thiệp sâu vào xung đột bên ngoài.