Bạn mở máy, định “xem vài phút cho vui” rồi bị kéo đi cả trăm tập. Những câu chuyện bạn gặp lặp đi lặp lại mà vẫn gây nghiện: cô gái nghèo “cưới hợp đồng” với tổng tài lạnh lùng; người bị phản bội trùng sinh, quay về quá khứ để lật kèo; chàng “phế vật” thực ra là Long Vương ẩn thế, chịu nhục vài phút rồi “tháo vest” lộ thân phận; alpha người sói/ma cà rồng yêu một cô gái phàm trần; một cậu chàng bỗng kích hoạt “hệ thống” siêu não, vào thương trường giải cứu công ty. Để tránh vướng lịch sử và dễ xuất khẩu, nhiều phim đặt bối cảnh trong các “quốc gia giả định” như Đại Hạ: bạn có thể bắt gặp ngay ở dòng cổ trang ăn khách Độ Hoa Niên (The Princess Royal/度华年), nơi cung đấu, trùng sinh, quyền lực đều diễn ra trong… Đại Hạ chứ không phải một triều đại có thật. Những cái tên giả định kiểu Đại Hạ, Long Quốc, Vân Châu tạo cảm giác “Hoa Hạ” quen tai, cho phép tái chế phục trang–đạo cụ theo lô và nhất là giúp kịch bản biến thiên thoải mái mà không chạm vào vùng rủi ro kiểm duyệt hay nhạy cảm lịch sử.
Về định dạng, cùng lúc tồn tại hai nhánh. Nhánh “siêu ngắn” dựng dọc, mỗi tập khoảng một phút, treo câu cuối tập (cliffhanger ) để buộc bấm sang tập sau; nhánh kia là micro-drama dài hơn (8–15 phút/tập) phát trên nền tảng video truyền thống hoặc app hỗn hợp. Cả hai đều được gọi là vi phim ngắn: nội dung trực tuyến, nhiều tập, nhịp kể nhanh, thiết kế cho điện thoại và cho thói quen xem rời rạc.
Từ “cửa ngõ” mô-típ và định dạng ấy, ngành bật lên bằng những cú nổ lợi nhuận rất thật. Trường hợp được nhắc nhiều nhất là The Divorced Billionaire Heiress (2024): chi phí khoảng 200.000 USD nhưng doanh thu vượt 35 triệu USD ở Bắc Mỹ nhờ bán từng tập nhỏ và quảng cáo trong ứng dụng. Ở nội địa, có Vô Song (短剧《无双》) từng “chạm” 100 triệu NDT chỉ trong hơn một tuần sau phát hành—một mặt cho thấy sức mua, mặt khác phơi ra mặt trái: tiền mua lưu lượng (user acquisition ) có thể “ăn” phần lớn doanh thu nếu kịch bản không đủ dính. Dù vậy, vài “cú nổ” là đủ để thuyết phục nhà đầu tư: format này có trần doanh thu mà trước kia chỉ phim rạp mới mơ tới.
Năm 2024, thị trường vi phim ngắn Trung Quốc đạt khoảng 50,44 tỷ NDT (xấp xỉ 6,9 tỷ USD), lần đầu vượt tổng doanh thu phòng vé nội địa cùng năm, theo Sách trắng ngành vi phim ngắn do Hiệp hội Dịch vụ Chương trình Nghe nhìn Mạng Trung Quốc công bố.
Về sản lượng, riêng trong năm 2024 có hơn 36.400 phim ngắn mới được tung ra thị trường (tổng số tham gia mua lưu lượng quảng cáo vượt 4,46 vạn; trong đó phim mới chiếm khoảng 82%), theo tổng hợp dữ liệu DataEye cho “Báo cáo ngành vi phim ngắn 2024”.
“Bí quyết công nghệ” không phải phép màu mà là thiết kế cho dopamine (chất dẫn truyền thần kinh). Tập ngắn + treo câu tạo lịch củng cố phần thưởng kiểu “biến thiên”: mỗi lần vuốt là một “vé xổ số” cảm xúc. Motif lặp lại giúp phơi nhiễm quen thuộc: càng xem càng thấy “đã”. Toàn bộ tiêu đề, ảnh đại diện, nhịp cắt, thứ tự cú sốc được thử A/B test (thử nghiệm so sánh hai biến thể) hằng ngày; tuyến truyện sẵn sàng điều chỉnh giữa mùa nếu đồ thị giữ chân báo động. Về tiền, mô hình trả tiền trong ứng dụng (in-app purchase) + xem quảng cáo tích điểm biến từng phút rảnh thành một điểm thu phí tí hon, cộng dồn thành dòng tiền lớn.
Để quay nhanh và rẻ, họ dựng hẳn một công xưởng nội dung. Các đoàn gom về cụm trường quay lớn (kiểu “Hollywood Trung Hoa”), dùng chung biệt thự, văn phòng, xe sang, đạo cụ… nên logistic tối thiểu. Diễn viên, quay–dựng, stylist làm việc kiểu gig (hợp đồng ngắn ngày), “chạy sô” qua nhiều đoàn. Một dự án điển hình viết–chuẩn bị vài ngày, quay 5–10 ngày, hậu kỳ vài tuần, trong khi đội tăng trưởng đã bơm quảng cáo hiệu suất và đo tuần hoàn. Khi một “công thức” chứng minh hiệu quả, nó được nhân bản tức thì: đổi nghề, đổi bối cảnh, đổi tên quốc hiệu giả định, nhưng xương truyện giữ nguyên để bảo đảm tỉ lệ giữ chân và sẵn sàng chi trả.
Đằng sau dây chuyền là lớp chỉ đạo. Sau thời đoạn bùng phát nội dung rác khi người dùng ở nhà vì COVID-19, các quy tắc tiền kiểm/đánh số được siết lại; cùng lúc, những chương trình theo chủ đề như “micro-drama + văn hoá–du lịch, gia đình, pháp luật, khoa phổ” ra đời. Cách làm này vừa lọc rác, vừa đặt đường ray: đưa các mô-típ an toàn—hiếu, gia tộc, nghề truyền thống, y học cổ truyền—vào dòng chảy giải trí. Mục tiêu không dừng ở “giải trí cá nhân”, mà là lấp đầy thời gian trống ở quy mô toàn xã hội Hoa ngữ: khi hàng triệu người cùng vuốt màn hình mỗi tối và nghe đi nghe lại những câu chuyện giống nhau, các giá trị mềm được nhắc nhiều lần theo kiểu “lạt mềm buộc chặt”.
Dĩ nhiên, vùng xám bản quyền đi kèm tốc độ. Vì “ý tưởng” không được bảo hộ như “biểu đạt cụ thể”, nhiều ê-kíp vay mượn mô-típ từ Hàn hay Âu–Mỹ: đảo thứ tự điểm nhấn, đổi nghề nhân vật, chỉnh thoại; áp phích và khung hình có lúc “giống như đúc”. Khi AI tham gia gợi cốt truyện, đề xuất cảnh quay, thậm chí viết lại một tuyến đang thịnh hành, ranh giới giữa “cảm hứng” và “sao chép” càng mờ; tranh chấp xuyên biên giới lại khó xử lý hơn khi bản địa hoá sâu bằng quay lại với diễn viên–bối cảnh địa phương.
Từ góc nhìn kịch bản, kho “khung mẫu” (template) tuy hẹp nhưng đã được chứng minh hiệu quả. Ngôn tình/tổng tài thường chạy đường ray “cưới trước yêu sau – hiểu lầm – tẩy oan – lộ thân phận tỷ phú – hạnh phúc”; xuyên không/trùng sinh cho nhân vật “đi trước một nước” để thắng nhỏ liên tục; đô thị huyền năng/long hệ dùng cú “lộ thân phận” giữa mùa để tăng chi trả; siêu não/hệ thống (buff trí tuệ) đưa nhân vật vào chuỗi nhiệm vụ trên thương trường; alpha siêu nhiên (người sói/ma cà rồng) thì ghép với CEO/hoàng tộc để tạo cảm giác “định mệnh–khế ước”. Các quốc hiệu giả định như Đại Hạ bảo đảm an toàn lịch sử và thuận lợi xuất khẩu; ở mảng đô thị, cụm Long Vương/Long Quân trở thành “nhãn cảm xúc” cực dễ nhận.
Ngô Lỗi & Triệu Kim Mạch - ảnh st internet
Nếu cần “điểm danh” vài tựa dễ gợi hình dung cho độc giả Việt và đúng “đại diện mô-típ”, bạn có thể cài ngay vào bài: Thoát Khỏi Bảo Tàng Anh Quốc (Escape from the British Museum) cho nhánh xã hội–tự hào văn hoá; Độ Hoa Niên (The Princess Royal/度华年) cho trường hợp Đại Hạ – “quốc gia giả định”; Vô Song (短剧《无双》) cho “huyền thoại vừa rực rỡ vừa khắc nghiệt” của doanh thu nạp; The Divorced Billionaire Heiress cho bài học kinh điển 200.000 USD → 35.000.000 USD; Breaking the Ice cho bản địa hoá kiểu Tây. Về gương mặt, tuyến quốc tế có Nicole Mattox và Seth Edeen (đều từ Breaking the Ice), tuyến cổ trang có Triệu Kim Mạch và Trương Lăng Hách (Độ Hoa Niên), còn tuyến nội địa vi phim ngắn đang nóng có Hà Kiện Kỳ, Chung Hi, Vương Cách Cách, Kha Thuần; nhánh “tự chế tác” gây bão mạng xã hội thì có cặp Hạ Thiên Muội Muội – Tiên Bính Quả Tử từ Thoát Khỏi Bảo Tàng Anh Quốc.
Tổng lại, đây là một sản phẩm công nghiệp số được tối ưu đồng thời cho dopamine, thanh toán và logistics. Nó lấp đầy từng khoảng rảnh nhỏ trên điện thoại, thì thầm những giá trị mềm, rồi tái chế vô tận bằng các quốc hiệu giả định và template đã chứng minh hiệu quả. Thành công là thật và rất lớn; câu hỏi còn lại—cho người xem lẫn nhà làm nghề—là làm sao để phần mềm (chất lượng nghệ thuật, sự đa dạng kịch bản, quyền lợi người làm nội dung) không bị mài xuống bởi tốc độ và quảng cáo, khi chính tốc độ và quảng cáo lại là động cơ đã đưa định dạng này băng băng ra thế giới.
Tuong Vy
Bình luận