Margit Kossobudzka
1. Nguyên nhân gì làm người ta ngừng tiêm vác xin này ở một số nước?
Các tin về rối loạn đông máu hay việc xuất hiện hạ mức tiểu cầu ở một số người được tiêm. Có một số người trong số đó tử vong.
2. Tại sao nhiều nước, trong đó có Ba Lan vẫn không dừng tiêm?
Rối loạn về đông máu, tắc nghẽn rất hay gặp ở mọi người. Cho đến khi không có chứng cứ cụ thể là nó liên quan đến vac-xin thì không có lý do gì để không dùng vac-xin cả.
Người phát ngôn của Tổ chức Y tế thế giới WHO đã nói tiểu ban cố vấn về tiêm chủng SAGE hoạt động trong khuôn khổ của WHO đã xem xét cẩn thận các thông tin gần đây về vác-xin của hãng AstraZeneca, nhưng không tìm thấy mối quan hệ nhân quả giữa việc tiêm và các hiệu ứng đông máu-tắc mạch phổi.
Việc phân tích kỹ các số liệu về an toàn cho trên 17 triệu người đã tiêm vác-xin này ở Liên minh Châu Âu và ở Anh đã cho thấy nó không tăng nguy cơ tắc mạch phổi, đông máu các mạch nằm sâu trong cơ thể hay hạ số lượng tiểu cầu.
Cơ quan quản lý dược phẩm châu Âu (EMA) cũng đã ra tuyên bố tương tự và bổ sung rằng, hiện nay lợi ích do tiêm chủng vượt xa nguy cơ tiềm năng liên quan tới việc tiêm.
3. Có bao nhiêu trường hợp thông báo vấn đề về đông máu sau khi tiêm?
EMA thông báo có 30 trường hợp đông máu-tắc mạch phổi trong số trên 5 triệu lượt tiêm ở Khối cộng đồng kinh tế chung châu Âu. Trong đó, chưa có trường hợp nào khẳng định mối liên hệ giữa bệnh và việc tiêm. Theo các thông tin có được, số lần đông máu-tắc mạch phổi ở những người đã tiêm cũng không cao hơn theo dõi ở toàn bộ dân cư. Ủy ban đánh giá an toàn dược của EMA (PRAC) đã tiến hành đánh giá tất cả các trường hợp đông máu-tắc mạch phổi và các vấn đề tương tự liên quan đến đông máu phản ánh sau khi tiêm.
4. Khi nào ta có kết quả điều tra về việc này?
EMA đã tuyên bố vào hôm thứ năm 18/3 kết luận của các chuyên gia là vác-xin AstraZeneca an toàn và hiệu quả.
5. Đã có khẳng định các trường hợp tử vong nào do tiêm chủng chưa?
Ủy ban các chuyên gia về tiêm chủng của WHO đã đưa tin trên 270 triệu liều vác-xin khác nhau ngừa COVID-19 đã được tiêm và cho đến giờ chưa có khẳng định bất cứ một trường hợp tử vong nào liên quan đến việc tiêm cả.
Bộ Y tế Ba Lan cũng khẳng định ở Ba Lan không có bất cứ tử vong nào khi tiêm vác-xin của hãng AstraZeneca cả.
6. Việc thông báo có xuất hiện các triệu chứng phụ nghiêm trọng sau khi tiêm có đáng ngại không?
Điều này đầu tiên chứng tỏ rằng hệ thống kiểm tra tiêm chủng đã hoạt động tốt. Đây là một thủ tục bình thường trong khuôn khổ kiểm tra an toàn của vác-xin. Ta chỉ nên lo ngại khi các hiệu ứng phụ không được thông báo, ghi nhận và xem xét thôi.
Mọi loại vác-xin đều trải qua các nghiên cứu cẩn thận và chỉ được các cơ quan chuyên môn cho phép dùng và các đòi hỏi để đăng ký rất cao. Việc kiểm tra thuốc còn tiến hành sau khi đưa ra thị trường. Chính vì vậy mà có các thông báo về các trường hợp có hiệu ứng phụ và việc xem xét nó cẩn thận nêu trên.
7. Có bao nhiêu người đã tham gia vào xét nghiệm lâm sàng vác-xin AstraZeneca?
Khi xin phép đưa ra dùng trong Liên minh Châu Âu, đã có số liệu hiệu quả của nó ở gần 6 nghìn người tiêm ở giai đoạn 2/3 (tổng số người tham gia là gần 12 nghìn, trong đó có một nửa được tiêm giả dược placebo). Sau đó có số liệu tiếp của trên 20 nghìn người (trong đó gần 10 nghìn người được tiêm thật). Các nghiên cứu tiến hành trong giai đoạn gần hai tháng sau khi tiêm liều thứ hai.
8. Có các triệu chứng phụ gì xuất hiện sau khi tiêm?
Ở chỗ tiêm: đâu, đỏ, sưng. Tổng thể: ớn lạnh, mỏi mệt, đau đầu, sốt, buồn nôn, đau khớp hay bắp cơ. Trong một số ít trường hợp có phản ứng dị ứng với thành phần thuốc.
Các hiệu ứng phụ này xuất hiện trong vòng một hay hai ngày sau khi tiêm. Nó hơi giống triệu chứng khi cúm, ảnh hưởng đến làm việc nhưng sẽ hết trong vòng vài ngày.
9. Tỷ lệ phần trăm có hiệu ứng phụ sau tiêm là bao nhiêu?
Số người có hiệu ứng phụ sau khi tiêm vác-xin của hãng AstraZeneca chưa đầy 0,4%, mà cho đến giờ chỉ có 5 trường hợp nặng.
Ở Anh, sau khi tiêm trên 10triệu người vác-xin này thì tỷ lệ hiệu ứng phụ là 0,5%.
Tổng số trường hợp có hiệu ứng phụ khi tiêm tất cả các loại vác-xin ở Ba Lan ngừa COVID là 4891. Vậy tỷ lệ ấy khoảng 0,11% tất cả các lần tiêm.
10. Đã có bao nhiêu người tiêm ở Ba Lan?
Theo Bộ Y tế thì vác-xin AstraZeneki đã tiêm cho 580 nghìn người.
Tổng cộng ở Ba Lan đã tiêm 4 605 929 mũi với tất cả các loại vác-xin: 2 984 642 lần một và 1 621 287 liều thứ hai.
11. Ở châu Âu đã có bao nhiêu người tiêm?
Nước Anh đầu tiên cho phép dùng vác-xin của Oxford/AstraZeneca, người đàu tiên tiêm hôm 4/1. Đến nay ở Anh dã có 11 triệu liềutieem AstraZeneca. Theo EMA thì gần 5 triệu người ở Liên minh đã được tiêm vác-xin này.
12. Hiệu quả của vác-xin này ra sao?
Hiệu quả chung của nó là 66,7%. Thế có nghĩa là 14 ngày sau khi tiêm liều thứ hai, con số bị ốm trong nhóm đã được tiêm trung bình ít hơn 66,7% so với nhóm dùng so sánh. Các nghiên cứu mới nhất chứng tỏ nếu liều thứ hai tiêm sau liều thứ nhất 12 tuần, thì hiệu quả của vác-xin sẽ tăng lên đến 82%. Hiện Ba Lan đang áp dụng sơ đồ tiêm này.
13. Loại vác-xin này bảo vệ khỏi bị nặng COVID-19 ra sao?
Vác-xin này bảo vệ 100% không bị triệu chứng nặng của COVID-19 và không phải nhập viện do nhiễm coronavirus. Nó cũng giảm đáng kể nguy cơ lây không có biểu hiện coronavirus. Theo các nghiên cứu thì vác-xin đã giảm nguy cơ phải nhập viện ngay sau khi tiêm liều một.
14. Liệu vác-xin này có bảo vệ ta trước biến chủng Anh không?
Có. Theo các nghiên cứu thì nó bảo vệ ta trước biến chủng Anh. Nó kém hiệu quả hơn để ngừa biến chủng Nam Phi của SARS-CoV-2. Do vậy Cộng hòa Nam Phi đã ngưng dùng loại này.
15. Có giới hạn tuổi có thể dùng vác-xin này không?
Nó có thể dùng cho tất cả mọi người từ 18 đến 65. Vác-xin kém hiệu quả hơn ở người trên 65 tuổi – trong nhóm độ tuổi này thì vác-xin chỉ có hiệu quả khoảng 60% (tức giống như vác-xin ngừa bệnh cúm). Mặc dù vậy, hiệu quả như thế là vẫn cao nên các chuyên gia của Ba Lan cho rằng cả những người đến 69 vẫn có thể tiêm AstraZeneca. Người trên 70 sẽ được tiêm vác-xin khác.
16. Có thể tiêm cho trẻ em không?
Loại vác-xin này không tiêm được cho người dưới 18 do các nghiên cứu lâm sàng với trẻ em và trẻ vị thành niên chưa kết thúc, hiện nay người ta đang tiến hành.
17. Vác-xin của Oxford/AstraZeneca hoạt động ra sao?
Đây là vác-xin dạng vec-tơ, nó được chế theo cách truyền thống hơn là loại vác-xin mRNA.
Nó không chứa mRNA truyền thông tin về cấu trúc protein S của coronavirus mà chứa toàn bộ gen dựa trên cơ sở đó, loại protein này được tạo ra. Protein S là protein của gai mà SARS-CoV-2 bám vào tế bào của chúng ta. Các nhà khoa học đã thêm loại gen này vào một dạng adenovirus của loài tinh tinh đã được sửa đổi. Adenovirus là một loại virus phổ biến gây ra bệnh cảm lạnh hay bệnh dạng cúm. Adenowirus đã được sửa đổi có thể thâm nhập tế bào con người, nhưng không thể sinh sản ở đó được.
Sau khi tiêm vác-xin adenovirus „cắm vào” tế bào và đưa vào nhân của tế bào DNA của mình. Loại gen protein S được thêm vào đấy của coronavirus sẽ được tế bào đọc và trên cơ sở đó nó sẽ tạo ta protein này.
Một phần của các protein này và các mảnh của nó di chuyển ra bề mặt của tế bào. Các gai của nó và những phần protein của gai sẽ bị hệ thống đề kháng của cơ thể nhận dạng và bắt đầu sản xuất ra kháng thể. Thêm nữa, bản thân sự có mặt của adenovirus trong cơ thể cũng kích hoạt hệ thống miễn dịch.
18. Liệu vác-xin này có thể gây bệnh COVID-19 hay không?
Vác-xin AstraZeneca không chứa coronavirus và không gây ra lây bệnh COVID-19.
19. Khi nào ta có đề kháng sau khi tiêm?
Theo các nghiên cứu lâm sàng của vác-xin ngừa COVID-19 được phép dùng trong Liên minh Châu Âu thì kháng thể ở người được tiêm xuất hiện ít nhất 14 ngày sau khi tiêm liều thứ nhất. Nhưng khi đó ta chưa có đủ sức đề kháng với coronavirus. Để có sseef kháng ta cần phải tiêm đủ hai liều.
Việc bảo vệ đầy đủ trước COVID-19 ta sẽ có 1-2 tuần sau khi tiêm liều vác-xin thứ hai. Nó cũng phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nữa như tuổi tác, trạng thái sức khỏe, yếu tố di truyền v.v.
20. Liệu sau khi tiêm liều thứ hai ta sẽ khó chịu hơn hay không?
Thường ta bị thế sau khi tiêm vác-xin loại mRNA (Pfizer hay Moderna). Với vác-xin của AstraZeneca thường ngược lại – liều thứ nhất hay gây các triệu chứng phụ mạnh hơn.
21. Ta có phải đến chỗ khám nếu khó chịu sau khi tiêm không?
Có. Sau khi uống bất cứ thuốc nào cũng như sau khi tiêm đều có thể có các triệu chứng phụ. Nếu có xuất hiện các triệu chứng phụ sau khi tiêm phải báo cho bác sỹ nơi tiêm hay một bác sỹ khác cũng được, và báo là ta đã tiêm, cụ thể vào lúc nào và điều gì đang xảy ra với mình.
Nguyễn Hữu Viêm
Bình luận