Rajska Jabłonia- táo thiên đường (ảnh của tác giả)
Trong Kinh Thánh, quả táo là trái cấm với tổ tiên chúng ta là ông Adam và bà Eva. Vì Ba Lan là đất nước của táo nên bạn có thể nghĩ là táo đã có từ lâu ở đây. Bạn nhầm rồi, nó mới xuất hiện ở Ba Lan từ thế kỷ XII, trong khi ở bán đảo Ban-căng nó đã có từ thời Thượng cổ, nơi nước táo đã được dùng trong các nghi lễ đám cưới. Táo được thử trồng cách đây vài ngàn năm. Các giống táo khác nhau ở màu sắc, kích cỡ, độ mọng nước cũng như mùi vị. Quả táo đã được biết dến từ 4500 năm trước Công nguyên, táo dại mọc ở nhiều nơi như châu Âu, châu Á và Bắc Mỹ.
Táo là một trong các loại quả được trồng phổ biến nhất ở Ba Lan. Trên thế giới người ta biết đến hơn mười nghìn giống táo, trong đó ở Ba Lan có khoảng 250 giống. Trong danh sách đăng ký cây trồng ta có trên 60 giống táo trồng ở Danh mục đăng ký giống táo (Krajowy Rejestr Odmian) do Trung tâm Nghiên cứu các giống Thực vật trồng (Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych) quản lý. Trong danh sách này có nhiều thông tin quý như năm đăng ký, mùa táo… Có rất nhiều giống mới được đăng ký. Ví dụ trong số mới đăng ký có giống táo Pagacz – đăng ký ngày 17/02/2015; giống táo Chopin, đăng ký ngày 2/2/2016 hay giống táo Gala Weronika ngày 20/02/2018.
odmiany-jablek
Quả táo có thể ăn ngay hay qua chế biến, chủ yếu là làm nước quả. Có một điều thú vị là táo có thể ăn được toàn bộ, kể cả phần lõi trừ hạt, chỉ cần vứt cuống đi.
Ba Lan là nước xuất khẩu táo đứng thứ ba trên thế giới (sau Trung Quốc và Mỹ) và là nhà sản xuất nước táo cô đặc đứng thứ hai trên thế giới, sau Trung Quốc.
Quả táo ăn không chỉ ngon mà còn lành. Nó là nguồn chất polifenole, một chất có tác dụng chống ô-xy hóa và giảm nguy cơ nhiễm một số bệnh cấp tính không lây. Nó cũng là nguồn chất pectin, một loại chất xơ có thể tan có tác dụng tốt lên lớp vi khuẩn đường ruột. Chất pectin và các chất xơ không tan khác cải thiện chức năng ruột và rất quan trọng cho những người bị táo bón.
Giá trị dinh dưỡng trung bình của 100g táo trong phần ăn được như sau:
Chất khoáng: năng lượng 50 kcal; chất đạm 0,4 g; chất béo 0,4 g; đường bột tổng cộng 12,1 g; chất xơ 2,0 g
Các loại vitamin: vitamin C 9,2 mg; tiamin 0,034 mg; riboflavin 0,026 mg; niacin 0,17 mg; vitamin B6 0,03 mg; foliany 6 µg; vitamin E 0,49 mg; vitamin K 2,2 µg; beta-caroten 24 µg; vitamina A (tính theo lượng carotenoid) 4 µg; can-xi (Ca) 4 mg; sắt (Fe) 0,3 mg; ma-giê (Mg) 3 mg; phốt-pho (P) 9 mg; ka-li (K) 134 mg; natri (Na) 2 mg; Kẽm (Zn) 0,16 mg
Quả táo và khoa học
Nếu quả táo không rơi xuống đầu nhà bác học Newton có thể đến giờ ta chưa biết lý thuyết vạn vật hấp dẫn. Truyền thuyết về quả táo của ông Democrit, người sống cuối thế kỷ thứ V và đầu thế kỷ IV trước Công nguyên, người sáng lập ra khái niệm nguyên tử. Ông suy nghĩ xem điều gì sẽ xảy ra nếu cứ chia quả táo làm đôi, sau đó lại cắt đôi và cứ làm thế mãi. Ông đi đến kết luận là cuối cùng ta sẽ nhận được nguyên tử. Vậy lý thuyết về vật chất sẽ ra sao nếu ông ăn ngay quả táo khi đó, thay vì suy nghĩ? Nhà triết học Aristote cũng đã suy nghĩ về việc chia quả táo và đi đến kết luận sai lầm là sau khi chia thế sẽ không còn gì nữa!
Táo là đối tượng nghiên cứu ưa thích trong thí nghiệm về kỹ thuật di truyền. Các giống mới để được rất lâu (vài tháng) và ít bị bệnh. Tuy nhiên chúng ít thành phần dinh dưỡng hơn các giống táo cũ nay ít được trồng hơn.
Các giống táo ở Ba Lan
Các giống táo mùa đông:
- Golden Delicious – Golden Delicious lần đầu xuất hiện cuối thế kỷ XIX, nó từ Mỹ về Ba Lan. Tuy nhiên phải vào những năm 70 của thế kỷ XX nó mới trồng phổ biến. Táo có vỏ màu vàng, hơi ánh hồng. Quả có đường kính 7-8 cm, dòn và mọng nước. Nó dùng tráng miệng và để chế biến.
- Idared – nó cũng từ Bắc Mỹ đến Ba Lan. Đây là giống táo mùa đông, chịu được lạnh ít, không chịu được thay đổi nhiệt độ lớn. Idared là táo ngon, mọng nước nhưng hơi chua. Có thể dùng để chế biến.
- Gala – giống táo này từ New Zealand nhập về Ba Lan. Cây táo sau khi trồng phải 4 năm mới cho quả. Cây chịu lạnh được đến -20 độ C. Quả có mầu đỏ xẫm.
- Ligol – đây là giống táo của Ba Lan, do lai chéo các giống như Golden Delicious với giống Linda. Táo có thể hái vào tháng 10 nhưng vẫn có thể ăn tốt đến cuối đông. Ligol là giống táo sắc xanh, hơi có ánh hồng. Nó là giống thích hợp để tự trồng trong vườn, quả có vị chua-ngọt và mọng nước. Chịu ssau bệnh tốt và có thể chế biến.
Đây chỉ nêu vài loại điển hình, thực ra còn nhiều nữa và có thể nói phần lớn táo ở Ba Lan là giống táo mùa đông, chúng chịu thay đổi nhiệt độ rất tốt vào cuối thu và đầu đông.
Các giống táo sớm: ta nêu vài loại phổ biến nhất:
- Papierówka – hay gọi là táo vàng. Nó từ các nước vùng biển Ban-tích đến Ba Lan. Đó là táo mùa xuân vì khi thời tiết thuận lợi có thể thu hoạch vào tháng 6 hay đầu tháng 7. Táo papierówka rất ngon khi chín đủ, khi đó nó ngọt. Trước đó khi có màu xanh sáng nó rất chua, ruột giòn màu trắng và hay được dùng làm bánh táo.
- Ariwa – đây là giống khá mới được đưa vào trồng qua các thử nghiệm ở Anh. Nó có vị ngọt-chua, có màu đỏ với các ánh xanh lá cây.
Đáng tiếc là Ba Lan ít táo sớm, do thường ở Ba Lan đến tháng 5 táo mới nở hoa. Do vậy vào đầu xuân ở Ba Lan chủ yếu là táo nhập khẩu. Bạn nhớ bỏ vỏ vì chúng bị phun thuốc bảo quản khi chuyên chở.
Các giống táo mùa thu: đây là vài giống táo chín vào đầu hay giữa mùa thu:
Antonówka Zwykła – đây là giống táo rất ngon nhập từ nước Nga hàng xóm phía Đông. Quả táo màu vàng, dùng chế biến và làm nước quả rất tốt. Nó có vị ngọt nhẹ và hương thơm, thích hợp cho làm bánh và món tráng miệng.
Kosztela – nó còn có tên là Kosztylka hay Wierzbówka Zimowa, có thể ăn được từ tháng 9 đến tháng 10. Táo Kosztela có màu vàng xanh, đôi khi có vân hồng. Đáng tiếc đây là giống khó bảo quản nhưng là một giống táo ngọt nhất ở Ba Lan, dùng ăn tráng miệng. Sau khi hái từ cây nên đợi, vì vừa hái nó rất cứng.
Gloster – đây là giống thu hoạch nhiều nhất vào tháng 10. Ngon, vỏ bóng, sắc xanh lá cây-đỏ. Dù có thể ăn nó vào giữa thu, nhưng có thể để trên cây cho đến khi có các đợt lạnh đầu tiên.
Con gái của một đồng nghiệp tôi đã đi đầu tham gia canh tác và chế biến táo ở Ba Lan. Đây là một hướng đi mới rất hay và đáng khuyến khích. Xem NHỮNG BÍ MẬT CỦA VƯỜN (SEKRETY SADU): https://www.facebook.com/thanh.huu.9484/posts/1600449573477760
Nguyễn Hữu Viêm (tổng hợp từ Internet)
Bình luận