Tác giả: Andrzej Stankiewicz , phóng viên báo Onet, công tác viên báo "Newsweek" và "Wprost". Ông từng đoạt nhiều giải thưởng và danh hiệu cao quý trong lĩnh vực báo chí, tình báo, phóng sự và phóng sự điều tra.
Trong suốt thời gian cầm quyền của PiS, văn phòng công tố không tìm thấy bất kỳ bằng chứng nào về một vụ khủng bố ở Smolensk - hôm nay, cũng như mọi năm, cơ quan này vẫn thông báo rằng cuộc điều tra đang "ở giai đoạn then chốt". Có những tranh cãi trong tiểu ban của Antoni Macierewicz, mà nhân vật chính là chủ tịch ủy ban điều tra. Gia đình Smolensk của PiS (những gia đình có người bị tai nạn trong vụ này, ủng hộ đảng PiS - ND) nhìn nhận sự việc như một vụ bê bối và yêu cầu Jarosław Kaczyński kiểm tra công việc của Macierewicz và các công tố viên. Nhưng họ sẽ không thể mong đợi được điều gì.
Trước khi lên nắm quyền vào năm 2015, PiS đã xây dựng một trò chơi ghép hình chính xác. Theo đó, Smolensk rất có thể là một vụ khủng bố mà trước khi máy bay khởi hành, chính phủ Tusk đã âm mưu với người Nga, sau đó che giấu nguyên nhân vụ tai nạn, làm sai lệch báo cáo của chính phủ do ủy ban của ông Miller đưa ra và khiến cuộc điều tra của công tố viên đi chệch hướng. Trong 5 năm cầm quyền, tất cả các dịch vụ và tài liệu đều có theo ý của họ nhưng bộ tham mưu của các nhà chức trách đã không thể chứng minh một mảnh ghép nào của trò chơi ghép hình này.
Trong tình huống này, lúc đầu PiS quyết định để im sự kiện Smolensk. Trước các cuộc bầu cử vào năm 2019 và 2020, các chính trị gia hàng đầu của phe cầm quyền đã không đề xuất một cuộc tấn công, không nói về các vụ nổ trên máy bay và âm mưu của Tusk với Putin. Họ chỉ đơn giản làm như thể họ đã quên Smolensk - thậm chí họ còn loại vụ việc này khỏi chương trình (tranh cử - ND) của PiS. Đó là đường lối chính trị mới của PiS: Để Smolensk nằm im.
Nhưng đã bắt đầu bằng một vụ nổ. Sau khi lên nắm quyền vào mùa thu năm 2015, PiS đã nhanh chóng bắt đầu tìm cách giải thích nguyên nhân của thảm họa. Người đứng đầu mới của Bộ Quốc phòng, Antoni Macierewicz, đã chỉ định một tiểu ban hàng không (podkomisja lotnicza), để chuẩn bị một báo cáo thẩm tra những vấn đề đã được ủy ban của Jerzy Miller, người đứng đầu Bộ Nội vụ và Hành chính trong chính phủ Donald Tusk điều tra. Báo cáo của Miller vốn là tài liệu chính thức được làm ra dưới thời chính phủ tiền nhiệm (chính phủ Tusk), trong đó cho biết nguyên nhân của vụ tai nạn là do sai sót của phi hành đoàn được huấn luyện kém, cũng như sai lầm của các kiểm soát viên người Nga và tình trạng thảm khốc của sân bay Smolensk.
Trong khi tìm kiếm bằng chứng về một cuộc khủng bố, Macierewicz đã bị rối và đưa ra những lý thuyết mâu thuẫn nhau. Ngay cả các ấn phẩm của báo lề phải - "Gazeta Polska", cũng phải lấy cảm hứng đã được chấp nhận về việc khai quật thi hài vợ chồng tổng thống để chứng minh rằng Tupolev chạm đất bằng các bánh xe của nó chứ không phải ở vị trí đảo ngược - điều này về cơ bản làm suy yếu những phát hiện về thảm họa. Làm thế nào mà nó (máy bay) có thể đánh bánh xe xuống đất khi đã vỡ tan trong không khí, điều mà Macierewicz luôn tuyên bố một cách nhất quán? Tiếp theo đó, vào tháng 9 năm 2016, Macierewicz nói trong "Rzeczpospolita": - Chúng tôi sẽ sớm tiết lộ các bản ghi âm mới của phi hành đoàn Tupolev, mà cho đến nay vẫn chưa được biết đến.
Cuối cùng, ba năm trước, Kaczyński bắt đầu dần dần ít nói đến vụ tai nạn. Vào ngày kỷ niệm tai nạn lần đầu tiên Macierewicz bị loại khỏi chính phủ. Vào tháng 4 năm 2018 - người đứng đầu đảng PiS đã nói về "nhiều loại thử nghiệm khác nhau, đôi khi thành công, đôi khi không thành công, nhiều giả thuyết khác nhau, được xác nhận, đôi khi không được xác nhận." Đối với Kaczyński, đó là những biểu lộ rõ ràng chứng tỏ ông ta không bị chìm vào lý thuyết ngày càng điên rồ hơn của Macierewicz.
(Kỉ niệm ngày tai nạn máy bay ở Smolensk (năm 2018))
Tuy nhiên, Kaczyński không muốn kết liễu Macierewicz hoàn toàn về mặt chính trị. Ông ta cần ông này như một vật tế thần của Smolensk - một người mà ông có thể quy trách nhiệm cho những âm mưu ám sát từ quá khứ mà không được xác nhận ở hiện tại. Vì vậy, sau khi loại Macierewicz khỏi chính phủ, ông đã để cho ông ta quyền kiểm soát Tiểu ban Smolensk hoạt động tại Bộ Quốc phòng.
(Jarosław Kaczyński và Antoni Macierewicz)
Kể từ đó, ủy ban vẫn tiếp tục hoạt động. Một năm trước, Macierewicz đã định trình bày một báo cáo mới. Nhưng Kaczynski đã không đồng ý. Vì rằng, những âm mưu của Macierewicz không nên chi phối các lễ kỷ niệm, vốn vẫn đang diễn ra trong bầu không khí coronavirus đầy khó khăn.
Macierewicz cũng đã định trình bày báo cáo này vào những thời gian sau đó. Ông đã nhiều lần đưa ra các thông báo cụ thể (ví dụ: sau cuộc bầu cử tổng thống), nhưng việc công bố đã không được thực hiện. Ông ấy đã kích hoạt trở lại trong những ngày gần đây. Theo ông, báo cáo là bản tóm tắt công việc của tiểu ban Smolensk và tập hợp các tài liệu đã được công bố cho đến nay, nhưng cũng chứa đựng những phát hiện mới. Ông cũng lập luận rằng nhờ vào một trong những chương của báo cáo "có thể nhìn thấy và thậm chí nghe thấy" những gì đã xảy ra ở Smolensk.
Tuy nhiên, lời nói của ông cho thấy rằng nó sẽ là sự lặp lại của cái gọi là Báo cáo kỹ thuật năm 2018. Theo báo cáo này, các vụ nổ đã xảy ra trên khoang của Tupolev. Tuy nhiên, Macierewicz đưa ra giả thuyết liên quan đến các vụ nổ trên máy bay mà không có nghiên cứu về các vết nổ trên các mảnh vỡ và đồ đạc của hành khách. Ông cũng sợ bị mất uy tín, vì không chính thức được biết rằng một số thành viên trong tiểu ban của ông sẽ không đồng ý ký vào một "báo cáo kỹ thuật" như vậy. Cuối cùng - như Macierewicz tuyên bố vào thời điểm đó - "mọi người đều chấp nhận, nhưng không phải tất cả đều ký".
Các gia đình muốn có một cuộc kiểm toán của tiểu ban
Thời gian đã chứng minh rằng sự thật đã khác. Có một cuộc chiến mở trong tiểu ban, cũng như trong các báo cáo của Glenn Jorgensen, một chuyên gia người Đan Mạch, được chính Macierewicz giới thiệu vào ủy ban, đã đứng ra chống lại ông. Đó chính là chồng của Ewa Stankiewicz, một đạo diễn có cảm tình với PiS, người đã hỗ trợ Macierewicz trong những năm qua. Kiểm toán công việc của tiểu ban là Magdalena Merta, góa phụ của thứ trưởng bộ Văn hóa trong chính phủ PiS và PO Tomasz Mercie và Małgorzata Wassermann, con gái của Zbigniew Wassermann, cựu điều phối viên dịch vụ đặc biệt trong chính phủ PiS.
Wasserman, một nghị sĩ PiS còn yêu cầu một điều nữa: Những hoạt động của công tố viên nên được kiểm tra. Ông ấy nói đúng, bởi vì theo quan điểm pháp lý, Macierewicz không quan trọng gì cả, chỉ có vấn đề ở văn phòng công tố.
Tại Văn phòng Công tố Quốc gia, sau khi PiS nắm quyền, một tiểu ban Smolensk đặc biệt đã được chỉ định dưới sự giám sát của Phó Tổng công tố Marek Pasionek - đây là đồng nghiệp của Macierewicz. Kết quả công việc của nhóm? Cho đến nay, trong 5 năm, không có gì. Các công tố viên đã chuẩn bị một cỗ máy di động Smolensk đặc biệt nhằm thực hiện các hoạt động được cho là lâu dài và miễn trả lời các câu hỏi về vụ tấn công. Đầu tiên, để tìm kiếm dấu vết của chất nổ, thứ có thể chứng minh cho một cuộc tấn công, họ đã ra lệnh khai quật thi thể của tất cả các nạn nhân - bất chấp sự phản đối của một số gia đình.
Nó có ý nghĩa không? Ngay cả khi có, điều quan trọng hơn là các cuộc khai quật đã khiến các công tố viên mất một thời gian dài (chúng bắt đầu vào tháng 11 năm 2016 và kết thúc vào tháng 5 năm 2018). Đồng thời, vào mùa thu năm 2017, văn phòng công tố bắt đầu gửi các mẫu thu được để đưa ra nước ngoài xét nghiệm - điều này kéo dài thêm 2 năm. Cuối cùng khi các mẫu được trả về, có một sự im ắng chết người ngự trị - trong nhiều năm, văn phòng công tố đã nhiều lần không trả lời các câu hỏi của Onet về những kết quả được nghiên cứu nước ngoài.
Và cho đến tận năm ngoái, văn phòng công tố vẫn không đi đúng hướng. Họ thông báo rằng sẽ chỉ định một nhóm chuyên gia nước ngoài mới để đánh giá nguyên nhân của thảm họa. Vấn đề nảy sinh là các chuyên gia nước ngoài khi đảm nhận có nhu cầu dịch một số lượng lớn các hồ sơ làm cho cuộc điều tra thực tế kéo dài vô thời hạn. Nhưng nó giải phóng cho văn phòng công tố khỏi việc trả lời các câu hỏi về những gì đã xảy ra ở Smolensk.
Văn phòng công tố không cung cấp tên của các chuyên gia. Nhưng nói rằng họ "đã làm việc cho các viện nghiên cứu lớn nhất thế giới, Lầu Năm Góc và FBI của Hoa Kỳ, các phòng thí nghiệm pháp y và Hội đồng An toàn Giao thông Vận tải Quốc gia Hoa Kỳ."
Đây là một động thái được thiết kế để thách thức ý kiến của các chuyên gia trong nước, vốn đã có mặt tại văn phòng công tố ngay cả trước khi PiS nắm quyền. Có thể kể ra đây một tài liệu gần 4.000 trang, được chuẩn bị bởi hơn 20 chuyên gia dưới sự giám sát của Đại tá về hưu Antoni Milkiewicz - một huyền thoại trong số các nhà nghiên cứu Ba Lan về các vụ rơi máy bay. Năm 1987, với tư cách là kỹ sư trưởng của Lực lượng Không quân, Milkiewicz là thành viên của ủy ban điều tra nguyên nhân vụ tai nạn của chiếc máy bay Il-62M của Liên Xô do hãng LOT vận hành ở khu rừng Kabacki gần Warszawa. 183 người đã thiệt mạng lúc đó.
Tiểu ban kỹ thuật do Milkiewicz đứng đầu lúc đó đã chứng minh rằng nguyên nhân của thảm họa là do lỗi thiết kế và công nghệ làm ra động cơ D-KU30 của người Nga. Trong tình hình quan hệ chư hầu giữa Cộng hòa Nhân dân Ba Lan và Liên Xô, điều này không thể không có hậu quả. Milkiewicz đã phải trả giá bằng sự nghiệp trong quân đội - ông mất chức kỹ sư trưởng của Lực lượng Không quân và không bao giờ được thăng chức nữa.
Trong cuộc nói chuyện với Onet về Smoleńsk, Milkiewicz đã liên tục nhấn mạnh rằng quan điểm của nhóm ông là bác bỏ mọi giả thuyết về cuộc tấn công. Tập tài liệu 400 trang này thậm chí còn chỉ ra những sai sót và sơ suất của phi hành đoàn trực thuộc không quân rõ ràng hơn nhiều so với báo cáo của Miller. Lập luận ở đây cũng đổ lỗi cho người Nga – về những quyết định sai lầm khi mở cửa một sân bay được trang bị tồi tệ trong thời tiết xấu, cũng như những sai lầm đã mắc phải trong quá trình hướng dẫn máy bay Tupolev hạ cánh.
Các chuyên gia nhất quán loại trừ phiên bản các vụ nổ trên tàu - phiên bản hàng đầu của Macierewicz trong những năm gần đây. Không còn nghi ngờ gì nữa, chiếc Tupolev đã va phải cây bạch dương khiến cánh của nó bị phá hủy.
Nói một cách dễ hiểu - theo ý kiến của họ thì đó không phải là một cuộc tấn công, mà là một tai nạn gây ra bởi những sai sót quá đáng.
Sau khi PiS nắm quyền và các công tố viên được thay thế để tiến hành cuộc điều tra, ý kiến thống nhất của các chuyên gia đã trở thành một củ khoai tây nóng. Phó trưởng Văn phòng Tổng Công tố, Marek Pasionek, tuyên bố rằng "các công tố viên có nhiều ý kiến phản đối các kết luận của các chuyên gia". Ông không cung cấp thông tin chi tiết và đã tránh tiếp xúc với các nhà báo trong một thời gian dài.
Tất cả những điều này cho thấy họ không chỉ bác bỏ ý kiến của các chuyên gia do Milkiewicz dẫn đầu mà còn không đưa ra bất kỳ lý do cụ thể nào. Trước hết, nó có nghĩa là cuộc điều tra sẽ kéo dài trong vài năm tới. Đó là lý do tại sao những tuyên bố của công tố viên nói rằng cuộc điều tra "đang ở giai đoạn quan trọng" nghe có vẻ kỳ cục.
Sự thất bại trong đống đổ nát
Hãy cùng nhìn lại tình hình vào dịp kỷ niệm 11 năm thảm họa và 5,5 năm sau khi PiS nắm toàn quyền. Về việc quốc tế hóa cuộc điều tra thông qua sự tham gia của NATO hoặc Mỹ - không có chuyển động nào thực sự của PiS. Trong trường hợp cáo buộc tội phạm của ủy ban Miller - không có gì xuất hiện trong nhiều báo cáo của công tố viên do Macierewicz đệ trình.
Cuộc điều tra cáo buộc âm mưu của Tusk với Putin để làm hại Lech Kaczyński - được gọi là tội phản quốc ngoại giao, cũng trở nên khó khăn.
Và trên hết - không có hành động hữu hiệu nào để lấy lại những mảnh vỡ của máy bay, đó là một thất bại mang tính biểu tượng của các nhà chức trách Ba Lan. Việc chính phủ thuê chuyên gia Luisa Moreno Ocampo, cựu trưởng công tố viên của Tòa án Hình sự Quốc tế ở The Hague cũng trở nên kì cục. Người Argentina được nhờ giúp đưa xác máy bay Tupolev của Tổng thống về Ba Lan. Moreno đã không trả lời câu hỏi của chúng tôi về những gì ông ấy đang làm và số tiền chúng ta chi trả cho ông ta về việc đó. Thêm vào đó, Bộ Quốc phòng cho rằng "thông tin mật (...) này, tiết lộ trái phép sẽ gây ra hoặc có thể gây nên thiệt hại cho Cộng hòa Ba Lan, cũng có thể sẽ bất lợi cho đất nước". Đã không có một bí mật nào hết - trong 4 năm người Argentina này hoàn toàn không đạt được thành tích nào.
Một công cụ gây áp lực mạnh hơn là khiếu kiện Nga lên Tòa án Công lý Quốc tế ở Hague - nhưng nó đã không hề xảy ra. Vào tháng 2 năm 2017, người đứng đầu Bộ Ngoại giao khi đó là Witold Waszczykowski thông báo rằng việc khiếu kiện đã "gần hoàn tất". Khi thấy không có gì xảy ra trong vài tháng tiếp theo, các nhà báo của Onet bắt đầu quan tâm đến lý do tại sao. Vào mùa hè năm 2018, dựa trên thông tin không chính thức, chúng tôi đã đưa tin rằng đơn khiếu nại không được gửi đi vì Jarosław Kaczyński không muốn điều đó, người phát ngôn của PiS khi đó đã nói đó là "tin giả". Không có khiếu kiện nào cho đến tận hôm nay.
Bởi vì hôm nay chủ tịch Kaczyński đang muốn ỉm đi sự kiện Smolensk. Trong cuộc phỏng vấn mới nhất cho "Gazeta Polska", nơi quảng bá các lý thuyết về một cuộc khủng bố, chủ tịch PiS nói rằng "không chắc chắn", liệu nguyên nhân của thảm họa Smolensk có được giải thích hay không. - Tôi cho rằng nếu chúng ta, với tư cách là một quốc gia, muốn nói diễn biến thực tế của các sự kiện, chúng ta phải hoàn toàn chắc chắn về mọi yếu tố của thông điệp này - ông ta nói.
Và ông cũng nói thêm: - Trong vấn đề này chúng tôi phải tự làm mọi thứ, ở Ba Lan. Điều hy vọng rằng ai đó sẽ làm gì đó cho chúng ta, rằng ai đó sẽ lo lắng khám phá sự thật cho chúng ta, là kết quả của đặc điểm chung - và có hại – dó là đặc tính về sự tin tưởng tuyệt đối vào người nước ngoài trong xã hội của chúng ta.
Cũng chỉ là vì văn phòng công tố do người của PiS đứng đầu đã gửi mẫu ra nước ngoài và lập ra một nhóm chuyên gia nước ngoài để điều tra. Cũng như Macierewicz đã đưa các thành viên nước ngoài vào tiểu ban của mình, những người mà ngày nay chỉ gây thêm rắc rối.
Kaczyński thừa nhận - đó là một điều mới lạ - rằng có những mâu thuẫn giữa những người nghiên cứu về nguyên nhân của tai nạn. Macierewicz cho rằng báo cáo đã sẵn sàng, trong khi những người khác yêu cầu cần phân tích và nghiên cứu thêm. - Tôi muốn chúng ta đi đến một điểm mà tất cả những nghi ngờ như vậy sẽ không nảy sinh - chủ tịch PiS tuyên bố. - Ý tôi là một tình huống như vậy sẽ không thể thách thức những phát hiện hợp lý và thiện chí.
Vấn đề là trong gần một thập kỷ, chính Kaczyński là người chủ yếu có những nghi ngờ và đặt câu hỏi về báo cáo của ủy ban Miller, dựa trên những lý thuyết phi lý, không đáng tin cậy của Macierewicz.
Thảm họa ở Smolensk chắc chắn là một trong những sự kiện quan trọng nhất trong lịch sử của Ba Lan. Chúng ta thường xuyên nói về nó. Chúng ta cảm nhận những ảnh hưởng của thảm kịch này theo nhiều cách. Đây là câu chuyện của chín mươi sáu con người - mặc dù họ bắt đầu ở những nơi khác nhau, vào những thời điểm khác nhau và sau đó lang thang trên những con đường rất khác nhau - đã hội tụ một lần và mãi mãi ở một nơi. Những con người phi thường đã chết ở Smolensk, để chúng ta nhớ mãi. Trong những năm gần đây, chúng tôi đã chuẩn bị một số địa điểm đặc biệt trên Onet để tri ân họ.
Xuân Nguyên chuyển ngữ
(Nguồn: https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/katastrofa-smolenska-kaczynski-porzucil-tyrady-o-zamachu-analiza/pqs8ntp)
Bình luận