EZOP - Ông tổ truyện cổ tích ngụ ngôn

Ai quan tâm đến lịch sử Hy Lạp cổ đại thì biết rằng người Hy Lạp cực kỳ ưa hâm mộ thể thao, đam mê sân khấu, nhất là bi kịch. Những thành phố nổi tiếng không thể không có sân vận động và nhà hát ngoài trời. Nhưng người Hy Lạp cũng yêu thích truyện cổ tích không kém. Người kể truyện cổ tích hay thì không ai bằng Ezop. Tiếc thay cũng chỉ vì tài mà nên vạ.

 Di chỉ nhà hát ngoài trời ở thành Epidauros - Hy Lạp

Ezop sống vào khoảng thế kỷ thứ VI T.C.N., sinh ra làm nô lệ ở xứ Trakia (nay thuộc Bungari), bị bán ra đảo Samos (quê hương nhà toán học Pitagoras) và được giải phóng ở đó. Sau đi du ngoạn bốn phương, kể truyện cổ tích ngụ ngôn cho thiên hạ mua vui. Nhiều truyện rất có ý nghĩa còn truyền tụng đến tận đời nay, không chỉ ở Hy Lạp hay châu Âu. Ngày nhỏ  ở Việt Nam, tôi từng học trong sách giáo khoa truyện „Rùa và thỏ”: Rùa chạy thi với thỏ, thỏ vừa chạy vừa chơi, thỏ thua rùa. Sách giáo khoa không dẫn nguồn. Mãi sau này mới biết đấy cũng là truyện Ezop.

Một lần ông tổ truyện cổ tích ngụ ngôn rong ruổi đến thành Delf. Đây có đền thờ thần Apollo nổi tiếng là thiêng. Ai định làm việc gì lớn, từ kẻ chăn dê đến những thủ lĩnh mang quân đi chinh chiến phương xa, muốn biết trước may rủi, đều đem lễ vật đến kêu cầu. Nhiều vua chúa kiêu ngạo ở tận ngoại quốc cũng lặn lội đến. Đền có những thày tu chuyên làm trung gian giữa thần và người. Các thày vào đền cúng khấn, xem ý thần rồi ra truyền đạt lại. Lời thần dạy thường rất  khó hiểu, nước đôi. Kẻ kêu cầu phải tự ngẫm nghĩ mà luận ra. Chẳng khác gì người An Nam ta ngày nay đánh đề, đi xem hay xin chữ „Trạng" vậy.

    Di chỉ đền thờ thần Apollo và thành Delf  - Hy Lạp

Đây lại nói đến việc Ezop đến thành Delf, kể một truyện như sau: Ngày xửa ngày xưa có một người được cha cho thừa hưởng pho tượng gỗ tạc một ông thần để cúng tế, xin lộc, cầu an. Nhưng ngày rộng tháng dài, cúng tế mãi mà chẳng bao giờ được tý lộc nào, toàn gặp những việc bất hạnh, chẳng may. Một hôm anh chành trong cơn thịnh nộ đập một nhát, thần tượng vỡ làm hai mảnh. Chẳng ngờ từ trong bụng tượng tung tóe, không biết ai cất giấu từ đời nào, toàn những đồng tiền vàng. Bài học rút ra là: Tôn giáo chẳng qua là mánh khóe làm tiền của các thày tu. Câu chuyện khiến các tu sĩ thành Delf không vừa lòng đến mức, họ áp giải Ezop lên đỉnh núi cao, đẩy xuống khe đá.

Tôi đã đến thăm thành Delf, ngắm nhìn những ngọn núi quanh đền, cố tưởng tượng nơi Azop bỏ mình. Ngậm ngùi vì thế giới ngày nay vẫn như xưa. Có những vị sống là thánh, chết làm thần. Được người ta hương khói, ca tụng, cúng tế nhiều, nhưng thực ra chẳng thiêng liêng gì. Nhưng kẻ nào thử phỉ báng xem. Cũng sẽ có những tín đồ dẫn lên đỉnh núi cao, đẩy xuống. 

TĐT